Αντιδράσεις δημοσιογράφων και ΜΚΟ κατά του Μεγάλου Αδελφού στη Γερμανία, BND
Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) ετοιμάζονται να προσφύγουν δικηγόροι των «Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα» (RWB) και της «Κοινωνίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» (Gesellschaft fur Freiheitsrechte, GFF) κατά της γερμανικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών (BND) μετά την απόρριψη της προσφυγής τους από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης διαμαρτυρόμενοι για την… έννομη παρακολούθηση των δημοσιογράφων από τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες.
Η εξέλιξη αυτή δρομολογήθηκε με νέα νομοθεσία που αφορά τις μυστικές υπηρεσίες της BND, όπως διαμορφώθηκε μετά την αναθεώρηση του 2020, η οποία, η διευθύντρια των Δημοσιογράφων Δίχως Σύνορα (RWB), Άνια Όστερχαους, «επιτρέπει την πλήρη παρακολούθηση ανθρώπων που εργάζονται σε Μέσα Ενημέρωσης, ιδίως εκτός Γερμανίας, θέτοντας με αυτόν τον τρόπο σε κίνδυνο την ελευθερία του Τύπου.
Über die Freiheit im Allgemeinen und die Freiheit eines öffentlich rechtlichen Rundfunkjournalisten im Besonderen.https://t.co/R2JMWG5bJh
— Georg Restle (@georgrestle) March 13, 2025
«Πρόκειται για σοβαρές παραβιάσεις της ιδιωτικής σφαίρας», οι οποίες θα μπορούσαν να αφορούν ευρύτερα τους πολίτες στη Γερμανία εκτίμησε την ίδια ώρα και ο Μπίγιαν Μοΐνι εκ μέρους της GFF.
Σε εκτενές ρεπορτάζ του γερμανικού δικτύου δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, Deutsche Welle, επισημαίνεται πως στο πλαίσιο «της στρατηγικής απόκτησης πληροφοριών στο εξωτερικό» η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει μέσα παρακολούθησης για ιδιώτες. Μεταξύ άλλων και το κρατικό λογισμικό Trojan – ένα software που εγκαθίσταται κρυφά σε ηλεκτρονικές συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ελέγξει όλες τις επικοινωνίες του εκάστοτε υπό παρακολούθηση ιδιώτη – σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη Γερμανία, όπου όμως η BND δεν επιτρέπεται να δραστηριοποιείται.
«Το νομικό πλαίσιο επιτρέπει περισσότερες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων από ποτέ άλλοτε» προειδοποιεί ο Μοΐνι, χαρακτηρίζοντας θλιβερό το γεγονός ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν δέχθηκε καν να εξετάσει επί της ουσίας την προσφυγή των δύο οργανώσεων. Και τον Μάιο του 2020 το ίδιο δικαστήριο είχε ασχοληθεί με το προηγούμενο νομικό πλαίσιο για την BND, κρίνοντας ότι αντίκειται στο γερμανικό Σύνταγμα.
RSF and GFF file complaint against Germany and its Federal intelligence Service Act at the European Court of Human Rights | RSF https://t.co/m5WqrEfqo9
— Thanasis Koukakis (@nasoskook) March 11, 2025
Νομικό και πολιτικό σκάνδαλο
Ο Μοΐνι που είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των διαδικασιών τόσο στην πρόσφατη όσο και στην παλαιότερη προσφυγή των δύο οργανώσεων, εκτιμά πως η σχετική νομοθεσία που καθιστά δυνατή την παρακολούθηση ιδιωτών «αποτελεί νομικό και πολιτικό σκάνδαλο».
Το ισχύον πλαίσιο, όπως και το παλαιότερο που είχε κριθεί αντισυνταγματικό, επιτρέπει στην BND την ηλεκτρονική παρακολούθηση στο εξωτερικό με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και με τη βοήθεια όρων αναζήτησης.
Το απαράδεκτο κατά τον Μοΐνι είναι πως η BND μπορεί να συλλέξει υπερβολικά πολλά δεδομένα, να ερευνήσει υπερβολικά πολλούς τομείς, να παρακολουθήσει υπερβολικά πολλά άτομα και να έχει υπερβολικά εκτενή εποπτεία σε όσα κάνουν οι ερευνητικοί δημοσιογράφοι.
Σύμφωνα με τον ίδιο το νομικό πλαίσιο περιέχει πολλές ασάφειες σχετικά με την «αναγνώριση κινδύνου». Για παράδειγμα η BND μπορεί να παρακολουθεί ανθρώπους και διαύλους επικοινωνίας «για την προστασία της ικανότητας δράσης της Γερμανίας στο εξωτερικό». Ο συγκεκριμένος όρος ωστόσο είναι εξαιρετικά ευρύς, με αποτέλεσμα «να μπορούν να εμπίπτουν στο πεδίο του ουσιαστικά τα πάντα». Διότι δεν εξηγείται πουθενά επακριβώς τι σημαίνει ικανότητα δράσης ή πώς προστατεύεται αυτή.
Μεγαλύτερος ο κίνδυνος για τους μη Γερμανούς
Κατά τον Μοΐνι αντισυνταγματική είναι και η διάκριση που κάνει ο νόμος για την BND ανάμεσα σε άτομα με και χωρίς γερμανικό διαβατήριο. Με αυτήν τη λογική για παράδειγμα, εάν ένας Γερμανός έχει παντρευτεί με μία Τουρκάλα, ζουν στη Γερμανία αλλά περάσουν ένα διάστημα στο εξωτερικό, η BND θα μπορούσε να παρακολουθεί την Τουρκάλα, αλλά όχι τον σύζυγό της.
Η νομοθεσία δεν επιτρέπει την αξιολόγηση e-mail ή μηνυμάτων που έχουν σταλθεί από πλατφόρμες όπως το Telegram – αυτό όμως δεν αρκεί για να καθησυχάσει τον Μοΐνι. Επειδή η Υπηρεσία μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στα μεταδεδομένα και να διαπιστώνει ποιος επικοινωνεί με ποιον και για πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα – και ως αποτέλεσμα να διαπιστώσει και να αναλύσει το δίκτυο επαφών του εκάστοτε ατόμου και κατ’ επέκταση να λάβει στοιχεία για τις δραστηριότητές του.
Επιπτώσεις στην κριτική δημοσιογραφία;
Η Χέλενα Χαν από τους RWB ανησυχεί πως για τους δημοσιογράφους αλλά και για άλλους επαγγελματίες, όπως τους γιατρούς και τους δικηγόρους, καθίσταται ολοένα πιο δύσκολη η προστασία των πηγών και των επαφών τους. Και την ίδια στιγμή «όταν κρυφακούει και ο κρατικός μηχανισμός, γίνεται πιο δύσκολη και η κριτική δημοσιογραφία».
Όλα αυτά δυσχεραίνουν και την πρόσβαση των δημοσιογράφων σε πληροφοριοδότες, διότι διαταράσσεται η σχέση εμπιστοσύνης – η οποία όμως είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή, ανεξάρτητη, κριτική δημοσιογραφία.
