Καλή (ιρανική) πρωτοχρονιά!

Σήμερα στον ευρύτερο ιρανικό πολιτισμικό χώρο γιορτάζεται το Νορούζ, δηλαδή η ιρανική πρωτοχρονιά, που είναι επίσης γνωστή και ως Περσικό Νέο Έτος, που γιορτάζεται παγκοσμίως από ποικίλες εθνο-γλωσσικές ομάδες. Το Νορούζ είναι η  πρώτη ημέρα του μήνα Φαρβαρντίν, που είναι ο πρώτος στο ιρανικό ηλιακό ημερολόγιο.

Η λέξη Νowruz είναι ο συνδυασμός των περσικών λέξεων now και ruz, που σημαίνουν «νέα ημέρα» και γιορτάζεται για περισσότερα από 3.000 χρόνια.

Το Νορούζ συνήθως συμβαίνει στις 21 Μαρτίου ή την προηγούμενη ή την επόμενη ημέρα, ανάλογα με το πού παρατηρείται. Η στιγμή που ο ήλιος διασχίζει τον ουράνιο ισημερινό και η ημέρα και η νύχτα εξισώνονται υπολογίζεται ακριβώς κάθε χρόνο και οι οικογένειες συγκεντρώνονται εκείνη τη στιγμή για να πραγματοποιήσουν τις τελετουργίες.

‘Nowruz 2025’

Celebrated across Iran and several other countries, the holiday symbolises renewal and prosperity. Here’s everything you need to know https://t.co/GG6nqxFhFD pic.twitter.com/IBVC7Phg3z

— Al Jazeera English (@AJEnglish) March 20, 2025

Αξίζει να γνωρίσουμε, με αυτή την αφορμή, ορισμένα από τα έθιμα που έχει ο ιρανικός λαός για την νέα χρονιά κατά την εαρινή ισημερία, χάρη στο πλούσιο υλικό που διαθέτει η ιστοσελίδα iranculture.gr

Έθιμα και συμβολισμοί

Υπάρχουν πολλά εορταστικά έθιμα κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου του Νορούζ, όπως για παράδειγμα ο καθαρισμός του σπιτιού πριν το νέο έτος, το να επισκέπτεται κανείς  την οικογένεια και τους φίλους του κατά τη διάρκεια της 13ης ημέρας των διακοπών του Νορούζ, το να διακοσμεί κανείς το σπίτι και φυσικά η πιο συμβολική παράδοση το να ετοιμάζεται το Haft seen τραπέζι. Το Ηaft seen είναι το όνομα του ειδικού τραπεζιού του Νορούζ, του φεστιβάλ της νέας χρονιάς και της αρχής της άνοιξης. Αυτό το τραπέζι αποτελείται από επτά αντικείμενα που ξεκινούν με το γράμμα «s». Στην πραγματικότητα το Ηaft seen σημαίνει ουσιαστικά επτά γράμματα και κάθε στοιχείο συμβολίζει κάτι θετικό για το επόμενο έτος.

Το Σουμάκ που είναι θρυμματισμένο μπαχαρικό μούρων, συμβολίζει την ανατολή του ήλιου και το μπαχαρικό της ζωής. Το Senjed που είναι ο γλυκός ξηρός καρπός του λωτού, συμβολίζει την αγάπη και την δέσμευση. Το Serkeh που είναι ξύδι συμβολίζει την υπομονή και την ηλικία. Το Seep που είναι τα μήλα συμβολίζει την υγεία και την ομορφιά. Το Sir είναι σκόρδο που συμβολίζει την καλή υγεία. Το Samanu που είναι πουτίγκα συμβολίζει τη γονιμότητα και την νοστιμάδα της ζωής.

Το Sabzeh που είναι φυτρωμένο σιτάρι συμβολίζει την αναγέννηση και την ανανέωση της φύσης.

Εκτός αυτών των 7 αντικειμένων υπάρχουν και άλλα πράγματα που τοποθετούνται στο τραπέζι που εξαρτώνται από τις οικογενειακές παραδόσεις.

Το τραπέζι είναι συνήθως στρωμένο μερικές ώρες πριν από την έναρξη του νέου έτους, και τα μέλη της οικογένειας περνούν τις τελευταίες στιγμές του παλιού έτους καθήμενοι  μαζί και διαβάζοντας το ιερό βιβλίο ή τα ποιήματα του Χαφέζ και του Φερντένσι. Ωστόσο, οι Πέρσες δεν σταματούν μόνο εκεί με τον εορτασμό αυτής της χαρούμενης γιορτής.

Τραγούδια για το Νορούζ

Τα τραγούδια αυτά, είναι ένα είδος ενημέρωσης των ανθρώπων για την άφιξη της άνοιξης και του Νουρούζ. Τραγουδιούνται από άτομα που αποκαλούνται : Nowruz Nousal και η άφιξή τους  ξεκινά την 1η Μαρτίου και διαρκεί έως την τελευταίο βράδυ της Τετάρτης του χρόνου (Chaharshanbe Suri).

Τα ποιήματα του Νουρούζ Χάνι απαγγέλλονται και στις δύο γλώσσες, την Γκιλάκη (είναι γλώσσα της Κασπίας) και τα Περσικά και μερικές φορές απαγγέλλονται και σε συνδυασμό των δύο γλωσσών.

Spring is here, and with it comes Nowruz “the Persian New Year, a celebration of renewal, light, and new beginnings that dates back over 3,000 years”
Just as nature awakens with fresh energy, Nowruz reminds us of the importance of care, growth, and nurturing#Nowruz pic.twitter.com/JZzHqVkA4t

— ZahraHalilİboFan account (@zara1369) March 20, 2025

Η θεματολογία αυτών των ποιημάτων αναφέρεται συνήθως, στην άφιξη της Πρωτοχρονιάς, στις ευχές στο Θεό, στην περιγραφή της άνοιξης και της φύσης ,στην υπόσχεση της χαράς και  της ευτυχίας, στην ευχή του καλού, στην ευλογία για  τα μέλη της οικογένειας καθώς και στον έπαινο των αξιοσέβαστων ανθρώπων.

Happy Nowruz!

Also known as the Persian New Year, Nowruz is a festival that marks the arrival of spring in the Northern Hemisphere.

Pics credit: https://t.co/EEboRr1w8E pic.twitter.com/TUNR4WA0Ko

— CulturesofResistance (@CulturesResist) March 20, 2025

Στο παρελθόν, τα δώρα των ανθρώπων στο Νουρούζ Χαν ήταν, λίγο ρύζι, μερικά αυγά και ένα ρούχο, σιτάρι, ζάχαρη, ξηρό τσάι και ζάχαρη που τα μοίραζαν μεταξύ τους  στο τέλος της νύχτας.

Αφότου λάμβαναν τα δώρα τους οι άνθρωποι, ο Cole Barkesh (Υπεύθυνος για τη μεταφορά)  έδινε σε κάθε οικογένεια ένα κλαδί από ξύλο πυξαριού, έτσι ώστε η οικογένεια  και τα μέλη της να είναι πάντα ανανεωμένα και χαρούμενα. Αυτό το κλαδί δεν πετάγεται ποτέ και τοποθετείται σε μάνταλο στην  πόρτα σπιτιού, ή  σε τραπέζι Haft-sin, ή σε θησαυροφυλάκιο ρυζιού για ευλογία.

Μια άλλη τελετή, που είναι μία από τις θεατρικές τελετές πριν από το Νουρούζ στο Ανατολικό Γκιλάν, ονομάζεται Ραμπεχέρε.

Τα μέλη της ομάδας σε αυτό το παιχνίδι είναι συνήθως τέσσερα , το ένα είναι άτομο που υποδύεται το ελάφι, το άλλο είναι ένα ελάφι που βόσκει, το τρίτο άτομο είναι ο Kol Barkesh και το τέταρτο άτομο είναι συν-τραγουδιστής.

Αυτή η τελετή είναι ένα σύμβολο της επιστροφής και της εγγύτητας του ήλιου (ελάφια) στον Αιγόκερω και την κοίτη ισημερία.

Ειδικά όταν το ελάφι σκοτώνεται στη μέση του παιχνιδιού και οι άνθρωποι το επαναφέρουν στην ζωή με τα δώρα τους, είναι ένα σύμβολο της ανάστασης της άνοιξης ,της ζωής της καταθλιπτικής φύσης που  ζωντανεύει το χειμώνα.

Ένα άλλο θεατρικό τελετουργικό, που είναι πολύ δημοφιλές, λέγεται Aroose Goley (Νύφη λουλουδιών). Η διάρκεια αυτής της παράστασης ποικίλλει στα διαφορετικά χωριά. Η διάρκειά της είναι  μεταξύ μιας εβδομάδας έως  και 20 ημερών και ξεκινά από το δεύτερο μισό του Μαρτίου. Μετά το ηλιοβασίλεμα, ο θίασος πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι όπου μπροστά από το καθένα παίζει θεατρικές παραστάσεις.

Αυτό το έργο είναι ένας συνδυασμός πολλών μύθων που βασίζονται στην πεποίθηση των ανθρώπων για την ευτυχία.

Chaharshanbe Suri (ιρανικό φεστιβάλ)

Ένα από τα πιο σημαντικά και διάσημα φεστιβάλ  που πραγματοποιούνται στην επαρχία Γκιλάν στο Ιράκ  πριν το Νουρούζ  είναι η Chaharshanbe Suri. Αυτό το φεστιβάλ γιορτάζεται την παραμονή της τελευταίας Τετάρτης πριν από τον Νουρούζ. Σε αυτήν την τελετή, οι άνθρωποι ανάβουν φωτιά και χοροπηδάνε από πάνω της τραγουδώντας ύμνους, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο, θα απαλλαχθούν από τις ασθένειες και θα βρίσκονται σε  καλή υγεία το νέο έτος.

Στη γλώσσα Γκιλάκι , το όνομα του φεστιβάλ Chaharshanbe Suri είναι Gole Goleh Chaharshanbe, το οποίο αναφέρεται στην ερυθρότητα που έχει το πρόσωπο εξαιτίας της  θερμότητας. Συνήθως, κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας της Τετάρτης, οι αγορές είναι γεμάτες από ανθρώπους που αγοράζουν καθρέφτες, ξύλινες χτένες; Espand (χαζέλ); κεραμικά και καρύδια. Εκείνη την ημέρα, ό,τι είναι ένδειξη ασχήμιας, καταστροφής και της αρχαιότητας πετιέται μακριά. Παλιά και σπασμένα κεραμικά σκεύη πρέπει να πετιούνται και να αντικαθιστούνται από νέα.

Την Τετάρτη το βράδυ, συνήθως επτά στοίβες από αποξηραμένα άχυρα , ρίχνονται στην πυρά στην αυλή και σε ανοιχτό χώρο. Όλοι στο σπίτι περνούν  διαδοχικά με άλματα πάνω από τη φωτιά. Οι στάχτες από τη φωτιά Chaharshanbe Suri είναι πολύτιμες και συνήθως ρίχνονται σε ορυζώνες, φυτικούς κήπους και στους πρόποδες των δέντρων και των λουλουδιών για την πρόληψη παρασίτων και την ενίσχυση του εδάφους.

Το απόγευμα της Τετάρτης, από την  ίδια φωτιά του  Chaharshanbe Suri , ανάβει ένα φανάρι σε όλα τα δωμάτια και στις γωνίες του σπιτιού.

Συνήθως αυτά τα φώτα διατηρούνται αναμμένα μέχρι τις 13 του Farvardin(είναι το ιρανικό περσικό όνομα για τον πρώτο μήνα του ηλιακού ημερολογίου) (Sizdah Bedar: Δεκατρείς εξωτερικοί χώροι). Συνήθως, το νερό τραβιέται από ένα πηγάδι αυτήν την Τετάρτη και  διατηρείται μέχρι τις 13 του μήνα Farvardin και χρησιμοποιείται ως ευλογία καθώς πιστεύεται ότι αν έκαναν μπάνιο με αυτό το νερό, οι ασθένειες θα γιατρεύονταν και θα έδινε δύναμη και γονιμότητα.

Haft-sin ( η διάταξη επτά συμβολικών αντικειμένων )

Το εορταστικό τραπέζι του Νορούζ ποικίλλει από χωριό σε χωριό. Κάποια κοινά αυτού του τραπεζιού είναι:

Το Ιερό Κοράνι,  ο καθρέφτης, η λάμπα, η καλλιέργεια χόρτων, τα φρέσκα κλαδιά και τα λουλούδια, το νερό, τα τοπικά ψωμιά, τα σπιτικά γλυκά, το ρύζι, οι χτένες, τα ψαλίδια, τα νομίσματα, τα ποταμόψαρα,  το ροδαλό νερό, τα φρούτα, Esfand, Somaq, Samanu και χρωματιστά αυγά.

Στο παρελθόν,  η χέννα είχε επίσης μια θέση στο τραπέζι του Νορούζ και χρησιμοποιούταν στις παλάμες και στα νύχια μετά την έναρξη του νέου έτους.

Ο αριθμός αυγών στο τραπέζι Haft-sin πρέπει να είναι ο ίδιος με τον αριθμό των μελών της οικογένειας, γιατί εάν είναι λιγότερα από αυτόν, κάτι κακό θα συμβεί στο οικογένεια.

Η τελετή για την έναρξη της νέας χρονιάς

Πίνοντας φρέσκο νερό και ρίχνοντας το ανοιξιάτικο νερό  ή  το νερό από τα πηγάδια στη γωνία του δωματίου και την είσοδο του δωματίου λέγοντας ταυτόχρονα: (Ας φύγει το παλιό και ας έρθει το καινούριο) θεωρούνταν πως θα εξασφαλιστεί η υγεία όλο το χρόνο. Μένοντας μαζί με ολόκληρη την οικογένεια στο σπίτι και γύρω από το τραπέζι Haft-sin έτσι ώστε να αποφευχθεί ο εκτοπισμός του νέου έτους.

Πιστεύεται πως το να είσαι ξύπνιος όταν μπεί το νέο έτος προκαλεί εγρήγορση καθ ‘όλη τη διάρκεια του νέου έτους ενώ αν κοιμάσαι εκείνη τη στιγμή που θα γίνει η αλλαγή του έτους θα σου προκληθεί τεμπελιά και κατάθλιψη καθ’όλη την διάρκεια του χρόνου. Έτσι, παιδιά και ηλικιωμένοι ξυπνούν αμέσως εαν τους πάρει ο ύπνος.

Συνήθως το πρώτο φαγητό μετά την έναρξη του νέου έτους είναι καπνιστά λαχανικά χωρίς κρέας , χρησιμοποιείται μόνο ψητό κρέας ψαριών.

Khone Pazani (Μπαίνοντας στο σπίτι για πρώτη φορά): είναι μια άλλη παράδοση του Nορούζ που πραγματοποιείται στα ανατολικά της ιρανικής επαρχίας Γκιλάν. Συνήθως, ένας καλός άνθρωπος μπαίνει στο σπίτι με το Κοράνι και μια μικρή κανάτα νερό που έχει ετοιμαστεί για αυτόν από τον ιδιοκτήτη του σπιτιού και περπατώντας στα δωμάτια και τις βεράντες, εύχεται μία ευτυχισμένη ζωή για την οικογένεια.

Σύμφωνα με την πεποίθηση των ανθρώπων στην επαρχία Γκιλάν, το αρνί είναι ένα αθώο ζώο που φέρνει ευημερία και η επίσκεψή του  κατά τις πρώτες ώρες του νέου έτους, φέρνει καλοτυχία.

Συνήθως επιλέγεται ένα λευκό αρνί, του οποίου τα κέρατα διακοσμούνται με λουλούδια και μετά την αρχή του  νέου έτους, ένα μαντήλι είναι δεμένο γύρω από το λαιμό του και το αρνί μεταφέρεται στο σπίτι των χωρικών.

Οι άνθρωποι συνήθως βάζουν αυγά και μερικές φορές ένα χρηματικό ποσό μέσα στα μαντήλια που βρίσκονται γύρω από τον λαιμό του αρνιού.