Κομισιόν προς κυβέρνηση: Ανοίξτε τα επαγγέλματα του δικηγόρου, του μηχανικού και του αρχιτέκτονα – Όλα τα SOS της νέας έκθεσης του ευρωπαϊκού εξαμήνου

Ένα νέο χάρτη εκτιμήσεων και προοπτικών για τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό και την ελληνική οικονομία προβλέπει η έκθεση την οποία εξέδωσε χθες (4.6.25) η Κομισιόν στα πλαίσια της διαδικασίας του ευρωπαϊκού εξαμήνου.

Η Κομισιόν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ευπάθειες που σχετίζονται με το υψηλό δημόσιο και εξωτερικό χρέος, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και την ανεργία, οι οποίες συνεχίζουν να υποχωρούν, ενώ το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παραμένει υψηλό.

Ο δείκτης δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ μειώθηκε σημαντικά ξανά το 2024, αλλά παρά τις διαρκείς μειώσεις παραμένει ο υψηλότερος στην ΕΕ. Τα δημοσιονομικά πλεονάσματα μαζί με την αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται να διασφαλίσουν τη συνεχή μείωση του χρέους.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε οριακά το 2024, πολύ πάνω από το προ πανδημίας επίπεδό του, και αναμένεται να παραμείνει αμετάβλητο σε υψηλά επίπεδα φέτος και του χρόνου.

Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση βελτιώθηκε περαιτέρω το 2024, αν και παραμένει η πιο αρνητική στην ΕΕ, και δεν αναμένεται να βελτιωθεί σημαντικά περαιτέρω λόγω των μεγάλων ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και των επιπτώσεων του αμφιταλαντευόμενου παρονομαστή.

Η αγορά εργασίας συνεχίζει να βελτιώνεται. Η ανεργία μειώνεται, αλλά εξακολουθεί να είναι υψηλή. Το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών μειώθηκε περαιτέρω το 2024, αλλά η επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που κατείχαν οι διαχειριστές παρέμεινε υποτονική, συνεχίζοντας να επιβαρύνει τους ισολογισμούς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.

Η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην πολιτική της στην αντιμετώπιση των ευπαθειών της. Το 2024, ελήφθησαν μέτρα για τη βελτίωση της είσπραξης φόρων και για την περαιτέρω υποστήριξη της επιβολής των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πρόοδος σημειώθηκε και στον δικαστικό τομέα.

Η διατήρηση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο και πέραν του Tαμείου Ανάκαμψης παραμένει το κλειδί για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών της οικονομίας, και η αύξηση της παραγωγικότητας είναι το κλειδί για την ενίσχυση των μακροπρόθεσμων προοπτικών ανάπτυξης, κάτι που θα διευκόλυνε την εξάλειψη των ανισορροπιών.

Αξιολόγηση της Ετήσιας Έκθεσης Προόδου

Στις 21 Ιανουαρίου 2025, το Συμβούλιο συνέστησε τους ακόλουθους μέγιστους ρυθμούς αύξησης των καθαρών δαπανών για την Ελλάδα: 3,7% το 2025, 3,6% το 2026, 3,1% το 2027 και 3,0% το 2028, που αντιστοιχούν στους μέγιστους σωρευτικούς ρυθμούς ανάπτυξης που υπολογίστηκαν με αναφορά στο 2023, δηλαδή 6,5% το 2025, 10,3% το 2026, 13,7% το 2027 και 17,1% το 2028.

Στις 30 Απριλίου 2025, η Ελλάδα υπέβαλε την Ετήσια Έκθεση Προόδου1, σχετικά με την τήρηση των συνιστώμενων μέγιστων ρυθμών αύξησης των καθαρών δαπανών και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ανταποκρίνονται στις κύριες προκλήσεις που εντοπίστηκαν στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Η Ετήσια Έκθεση Προόδου αντικατοπτρίζει επίσης την εξαμηνιαία υποβολή εκθέσεων της Ελλάδας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην επίτευξη του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

O πόλεμος και η ρήτρα διαφυγής

Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και οι επιπτώσεις του αποτελούν υπαρξιακή πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Επιτροπή συνέστησε την ενεργοποίηση της ρήτρας εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης με συντονισμένο τρόπο για την υποστήριξη των προσπαθειών της ΕΕ να επιτύχει ταχεία και σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών και η πρόταση αυτή έγινε δεκτή με ικανοποίηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 6ης Μαρτίου 2025.

Μετά από αίτημα της Ελλάδας στις 29 Απριλίου 2025, το Συμβούλιο, κατόπιν συστάσεως της Επιτροπής, ενέκρινε σύσταση που επιτρέπει στην Ελλάδα να αποκλίνει από και να υπερβεί τους συνιστώμενους μέγιστους ρυθμούς αύξησης των καθαρών
δαπανών.

Το δημοσιονομικό πλεόνασμα

Με βάση τα στοιχεία που επικυρώθηκαν από την Eurostat13, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης στην Ελλάδα αυξήθηκε από έλλειμμα 1,4% του ΑΕΠ το 2023 σε πλεόνασμα 1,3% το 2024, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε από 163,9% του ΑΕΠ στο τέλος του 2023 σε 153,6% στο τέλος του 2024.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Επιτροπής, αυτές οι εξελίξεις αντιστοιχούν σε ρυθμό αύξησης των καθαρών δαπανών -0,3% το 2024. Στην Ετήσια Έκθεση Προόδου του 2025, η Ελλάδα εκτιμά την αύξηση των καθαρών δαπανών το 2024 επίσης στο -0,3%. Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, η δημοσιονομική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει δαπάνες που χρηματοδοτούνται τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο, ήταν συσταλτική, κατά 1,5% του ΑΕΠ, το 2024.

Το ΑΕΠ και ο πληθωρισμός

Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση Προόδου, το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο βασίζονται οι δημοσιονομικές προβλέψεις της Ελλάδας αναμένει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στο 2,3% το 2025, ενώ ο πληθωρισμός (ΕνΔΤΚ) προβλέπεται στο 2,4% το 2025.

Οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2025 προβλέπουν αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,3% το 2025 και 2,2% το 2026, και τον πληθωρισμό (ΕνΔΤΚ) στο 2,8% το 2025 και 2,3% το 2026.

Στην Ετήσια Έκθεση Προόδου, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί στο 0,1% του ΑΕΠ το 2025, ενώ ο λόγος χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί στο 145,7% έως στο τέλος του 2025. Αυτές οι εξελίξεις αντιστοιχούν σε αύξηση των καθαρών δαπανών κατά 4,5% το 2025. Οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2025 προβλέπουν πλεόνασμα γενικής κυβέρνησης 0,7% του ΑΕΠ το 2025.

Η μείωση του πλεονάσματος το 2025 αντανακλά κυρίως την προγραμματισμένη μείωση ποσοστιαίας μονάδας στο ποσοστό εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και την αύξηση των μισθών στον δημόσιο τομέα, καθώς και τη νέα δέσμη μέτρων, αξίας 0,5% του ΑΕΠ, που ανακοινώθηκε μετά τη δημοσίευση του δημοσιονομικού αποτελέσματος του 2024, συμπεριλαμβανομένης επιστροφής ενός μηνιαίου ενοικίου για τους ενοικιαστές και με την επιφύλαξη ενός ορίου εισοδήματος, μόνιμου κοινωνικού επιδόματος για ευάλωτα άτομα και ετήσιας αύξησης 500 εκατομμυρίων ευρώ στον εθνικό προϋπολογισμό επενδύσεων.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Επιτροπής, αυτές οι εξελίξεις αντιστοιχούν σε καθαρή αύξηση δαπανών 4,2% το 2025. Η διαφορά μεταξύ του ισοζυγίου γενικής κυβέρνησης που προβλέφθηκε από την Επιτροπή και της Ελλάδας μπορεί να αποδοθεί σε υψηλότερες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και χαμηλότερες δαπάνες για μισθούς, συντάξεις και επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας που προβλέφθηκαν στην Εαρινή Πρόβλεψη της Επιτροπής του 2025.

Αυτό αντικατοπτρίζει την ενσωμάτωση τόσο της υπεραπόδοσης στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης όσο και της υποδαπανής που παρατηρήθηκε τα προηγούμενα έτη στην φετινή πρόβλεψη.

Αυτές οι επιπτώσεις αντισταθμίζονται εν μέρει από τα χαμηλότερα έσοδα από άμεσους φόρους, τα οποία επίσης προβλέπονται στις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2025.

Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός, ο οποίος περιλαμβάνει τόσο τις εθνικές όσο και τις χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ δαπάνες, προβλέπεται να είναι επεκτατικός, κατά 0,8% του ΑΕΠ, το 2025. Ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί στο 146,6% μέχρι το τέλος του 2025.

Η μείωση του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ το 2025 αντανακλά κυρίως την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ καθώς και το προβλεπόμενο πλεόνασμα του προϋπολογισμού.

Οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης, που ανέρχονται στο 1,7% του ΑΕΠ, αναμένεται να χρηματοδοτηθούν από μη επιστρεπτέα στήριξη («επιχορηγήσεις») από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το 2025, σε σύγκριση με 1,0% του ΑΕΠ το 2024, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής για την άνοιξη του 2025. Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από τη μη επιστρεπτέα στήριξη του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επιτρέπουν επενδύσεις υψηλής ποιότητας και μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα, χωρίς άμεσο αντίκτυπο στο ισοζύγιο και το χρέος της γενικής κυβέρνησης στην Ελλάδα.

Οι αμυντικές δαπάνες

Οι αμυντικές δαπάνες της γενικής κυβέρνησης στην Ελλάδα ανήλθαν στο 2,7% του ΑΕΠ το 2021, στο 2,6% του ΑΕΠ το 2022 και στο 2,2% του ΑΕΠ το 2023.

Σύμφωνα με τις Εαρινές Προβλέψεις της Επιτροπής του 2025, οι αμυντικές δαπάνες προβλέπονται στο 2,4% του ΑΕΠ τόσο το 2024 όσο και το 2025.

Αυτό αντιστοιχεί σε καμία αλλαγή σε σύγκριση με το 2024. Η περίοδος ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής (2025-2028) επιτρέπει στην Ελλάδα να επαναπροσδιορίσει τις κυβερνητικές δαπάνες ή να αυξήσει τα δημόσια έσοδα, έτσι ώστε οι διαρκώς υψηλότερες αμυντικές δαπάνες να μην θέσουν σε κίνδυνο τη δημοσιονομική βιωσιμότητα μεσοπρόθεσμα.

Σύμφωνα με τις Εαρινές Προβλέψεις της Επιτροπής του 2025, οι καθαρές δαπάνες στην Ελλάδα προβλέπεται να αυξηθούν κατά 4,2% το 2025 και κατά 3,9% σωρευτικά το 2024 και το 2025. Με βάση τις Εαρινές Προβλέψεις της Επιτροπής του 2025, η αύξηση των καθαρών δαπανών της Ελλάδας το 2025 προβλέπεται να είναι πάνω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό ανάπτυξης, που αντιστοιχεί σε απόκλιση 0,2% του ΑΕΠ σε ετήσιους όρους.

Όταν λαμβάνονται υπόψη τα έτη 2024 και 2025, ο σωρευτικός ρυθμός αύξησης των καθαρών δαπανών προβλέπεται να είναι κάτω από τον συνιστώμενο μέγιστο ρυθμό αύξησης.

Η ετήσια έκθεση προόδου δεν περιλαμβάνει δημοσιονομικές προβλέψεις πέραν του 2025. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που είναι γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία της πρόβλεψης, οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2025 προβλέπουν πλεόνασμα γενικής κυβέρνησης ύψους 1,4% του ΑΕΠ το 2026.

Που οφείλεται το πλεόνασμα

Η αύξηση του πλεονάσματος το 2026 αντανακλά κυρίως την υποτονική αύξηση των τρεχουσών δαπανών σε σύγκριση με την αύξηση των εσόδων. Αυτές οι εξελίξεις αντιστοιχούν σε αύξηση των καθαρών δαπανών κατά 3,1% το 2026.

Με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, η δημοσιονομική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει τόσο τις εθνικά χρηματοδοτούμενες όσο και τις χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ δαπάνες, προβλέπεται να είναι επεκτατική, κατά 0,8% του ΑΕΠ, το 2026.

Ο λόγος χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ προβλέπεται από την Επιτροπή να μειωθεί στο 140,6% μέχρι το τέλος του 2026. Η μείωση του λόγου χρέους προς το ΑΕΠ το 2026 αντανακλά κυρίως την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ καθώς και την επίτευξη πλεονασμάτων στον προϋπολογισμό.

 Η φοροδιαφυγή για τα καύσιμα

Έχουν ληφθεί αρκετά σημαντικά μέτρα στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης και της είσπραξης φόρων, όπως μια μεταρρύθμιση που συνδέει τις ταμειακές μηχανές με τα τερματικά σημείων πώλησης με τα συστήματα πληροφορικής της φορολογικής αρχής με στόχο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω δράση, ιδίως για τη στόχευση συγκεκριμένων τομέων που είναι επιρρεπείς σε υψηλή φοροδιαφυγή, όπως ο τομέας των καυσίμων.

Οι δράσεις περιλαμβάνουν την ολοκλήρωση του νομικού πλαισίου για το εργαλείο παρακολούθησης της αλυσίδας αξίας του τομέα καυσίμων από την φορολογική αρχή, την εγκατάσταση συσκευών παρακολούθησης σε οχήματα μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και πλοία που μεταφέρουν καύσιμα και την τροποποίηση των δικαστικών κωδίκων για να διευκολυνθεί η αποτελεσματικότερη επιβολή του νομικού πλαισίου.

Επιπλέον, η ολοκλήρωση της συνεχιζόμενης οργανωτικής μεταρρύθμισης της τελωνειακής διοίκησης για την κεντρική επιθεώρηση αναμένεται να οδηγήσει σε περισσότερους και καλύτερα στοχευμένους επιτόπιους ελέγχους.

Στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Ελλάδα λαμβάνει μέτρα για την ολοκλήρωση των νομικών κωδικοποιήσεων βασικών τομέων του φορολογικού της πλαισίου, συμπεριλαμβανομένης της φορολογίας εισοδήματος, των τελωνείων, του ΦΠΑ, των φόρων ακίνητης περιουσίας και της είσπραξης κρατικού χρέους.

Ένα βελτιστοποιημένο και συνεκτικό φορολογικό πλαίσιο θα βοηθούσε στην αύξηση της διαφάνειας του φορολογικού συστήματος της Ελλάδας και στη μείωση του κόστους συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις. Με τη σειρά του, αυτό θα μείωνε τα αντικίνητρα για επενδύσεις, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση του ακόμη υψηλού επενδυτικού χάσματος. Μόλις τεθούν σε ισχύ οι νομικές κωδικοποιήσεις, είναι σημαντικό το νομικό πλαίσιο να παραμείνει σταθερό και να υποστηρίζεται από την ταχεία παροχή διοικητικής καθοδήγησης στις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες φορολογούμενους.

Η στέγαση

Η Κομισιόν κάνει λόγο και στην κρίση οικονομικής προσιτότητας της στέγασης, καθώς πολλές κενές κατοικίες είναι μπλοκαρισμένες σε διαδικασίες που σχετίζονται με την είσπραξη οφειλών.

Τα πρόσφατα θεσπισμένα διαδικαστικά μέτρα πρέπει να συμπληρωθούν από περαιτέρω βελτιώσεις για την επιτάχυνση της εκδίκασης των διαφορών πριν και μετά τον πλειστηριασμό, όπως διαδικαστικές απλουστεύσεις μέτρα για την αποφυγή δυσανάλογης συγκέντρωσης δικαστικών διαφορών που σχετίζονται με την είσπραξη σε μητροπολιτικές περιοχές, μια ψηφιακή πλατφόρμα για την επίτευξη αποφασιστικής προόδου στις ημερομηνίες ακροάσεων εξ αποστάσεως.

Ταμείο Ανάκαμψης

Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει ένα εκτεταμένο σύνολο αμοιβαία ενισχυτικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που θα υλοποιηθούν έως το 2026.

Αυτές αναμένεται να βοηθήσουν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων ή ενός σημαντικού υποσυνόλου των προκλήσεων που προσδιορίζονται στις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις.

Εντός αυτού του σφιχτού χρονικού πλαισίου, η οριστικοποίηση της αποτελεσματικής εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλαίου REPowerEU, είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας μέσω της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, διασφαλίζοντας παράλληλα την κοινωνική δικαιοσύνη.

Για να εκπληρώσει η Ελλάδα τις δεσμεύσεις του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έως τον Αύγουστο 2026, είναι απαραίτητο να επιταχύνει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων αντιμετωπίζοντας τις σχετικές προκλήσεις. Οι συγκεκριμένες προκλήσεις για την Ελλάδα περιλαμβάνουν:

• χρονοβόρες διαδικασίες δικαστικών διαφορών για την αντιμετώπιση νομικών αξιώσεων κατά των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες ενέχουν τον κίνδυνο καθυστερήσεων στην προγραμματισμένη ημερομηνία ολοκλήρωσης των επενδύσεων πέραν του
  Αυγούστου 2026
• αργή μεταβίβαση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας
• ασθενή συντονισμό, ιδίως όσον αφορά τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις σε τομείς πολιτικής που εκτείνονται πέραν της αρμοδιότητας ενός μόνο υπουργείου.

Η συστηματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει ουσιώδης προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρεία ανάληψη ευθύνης για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

Ευρωπαϊκά Ταμεία

Η εφαρμογή των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, τα οποία περιλαμβάνουν υποστήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) και το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ), έχει επιταχυνθεί στην
Ελλάδα. Είναι σημαντικό να συνεχιστούν οι προσπάθειες για να διασφαλιστεί η ταχεία εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων, μεγιστοποιώντας παράλληλα τον αντίκτυπό τους στην πράξη.

Η Ελλάδα λαμβάνει ήδη μέτρα στο πλαίσιο των προγραμμάτων της για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις για την ενίσχυση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της κοινωνικής ανθεκτικότητας, την ενίσχυση της ασφάλειας των υδάτων διασφαλίζοντας επαρκή διαχείριση των όμβριων υδάτων και συμμόρφωση με τους κανόνες περί λυμάτων, τη βελτίωση της διαθεσιμότητας και της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών κατοικιών, και την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση της αποθήκευσης ενέργειας, την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την περιφερειακή διασύνδεση.

Σύμφωνα με το Άρθρο 18 του Κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060, η Ελλάδα υποχρεούται – στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης των ταμείων της πολιτικής συνοχής – να αξιολογεί κάθε πρόγραμμα λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2024. Οι προτάσεις της Επιτροπής που εγκρίθηκαν την 1η Απριλίου 202517 παρατείνουν την προθεσμία υποβολής αξιολόγησης – για κάθε πρόγραμμα – του αποτελέσματος της ενδιάμεσης αξιολόγησης πέραν της 31ης Μαρτίου 2025.

Παρέχει επίσης ευελιξία για να βοηθήσει στην επιτάχυνση της υλοποίησης του προγράμματος και κίνητρα για τα κράτη μέλη να κατανείμουν πόρους της πολιτικής συνοχής σε πέντε στρατηγικούς τομείς.

Η Πλατφόρμα Στρατηγικών Τεχνολογιών για την Ευρώπη (STEP) παρέχει την ευκαιρία να επενδύσουν σε μια βασική στρατηγική προτεραιότητα της ΕΕ, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Το STEP διοχετεύεται μέσω 11 υφιστάμενων ταμείων της ΕΕ. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να συνεισφέρουν στο πρόγραμμα InvestEU που υποστηρίζει επενδύσεις σε τομείς προτεραιότητας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτές τις
πρωτοβουλίες για να υποστηρίξει την ανάπτυξη ή την κατασκευή κρίσιμων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων καθαρών και αποδοτικών ως προς τους πόρους τεχνολογιών.

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζονται από το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της ΕΕ, η Ελλάδα αντιμετωπίζει αρκετές πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με το κανονιστικό βάρος, τα εμπόδια εισόδου στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, τον κατακερματισμό της ερευνητικής πολιτικής και τις χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου που απαιτείται για την ολοκλήρωση των διαδικασιών δημόσιων συμβάσεων.

Ανταγωνιστικότητα

Όπως ορίζεται στην Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας, όλοι οι θεσμοί της ΕΕ, οι εθνικοί και οι τοπικοί φορείς πρέπει να καταβάλουν σημαντική προσπάθεια για να θεσπίσουν απλούστερους κανόνες και να επιταχύνουν την ταχύτητα των διοικητικών διαδικασιών.

Η Επιτροπή έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση του διοικητικού φόρτου: κατά τουλάχιστον 25% και κατά τουλάχιστον 35% για τις ΜΜΕ· και έχει δημιουργήσει νέα εργαλεία για την επίτευξη αυτών των στόχων, συμπεριλαμβανομένης συστηματικής δοκιμής αντοχής του συνόλου της νομοθεσίας της ΕΕ και ενισχυμένου διαλόγου με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Για να ανταποκριθεί σε αυτή τη φιλοδοξία, η Ελλάδα πρέπει επίσης να αναλάβει δράση.

Το 80% των επιχειρήσεων θεωρούν την πολυπλοκότητα των διοικητικών διαδικασιών πρόβλημα για την εταιρεία τους όταν δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.

Η περαιτέρω μείωση του διοικητικού και κανονιστικού φόρτου για τις εταιρείες θα βοηθούσε στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας. Παρά την ουσιαστική πρόοδο που έχει σημειωθεί στην ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών μέσω της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας, η Ελλάδα θα επωφεληθεί περαιτέρω από τον εξορθολογισμό και την ψηφιοποίηση των διοικητικών διαδικασιών, ιδίως για τις άδειες και τις άδειες.

Αυτό περιλαμβάνει μεγαλύτερη λογοδοσία της δημόσιας διοίκησης, για παράδειγμα με τον καθορισμό μέγιστων χρόνων επεξεργασίας, και την αποτελεσματική επιβολή των πρωτοβουλιών που έχουν υιοθετηθεί (π.χ. άδειες για νέα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας), υπό την ευθύνη των τοπικών και περιφερειακών διοικήσεων και των αποκεντρωμένων αρχών.

Η ελλιπής νομοθεσία στην περιβαλλοντική αδειοδότηση παραμένει τροχοπέδη για τις επενδύσεις. Για παράδειγμα, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη νομοθετήσει τους όρους υπό τους οποίους μπορούν να αδειοδοτηθούν έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με περιορισμένο περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

Εκκρεμεί επίσης ρύθμιση για την ενεργοποίηση της χαμηλότερης περιβαλλοντικής ταξινόμησης σε επιχειρηματικά πάρκα για τους περισσότερους τύπους δραστηριοτήτων.

Το νομικό πλαίσιο για τις συμβάσεις παραχώρησης για υποδομές στην ακτή (Νόμος 2971/2001), ιδίως για βιομηχανικά λιμάνια, δεν ευνοεί τις επενδύσεις. Επιπλέον, η ελλιπής νομοθεσία και η υπερβολική επιβάρυνση στη διαδικασία αδειοδότησης δυσχεραίνουν τις ελληνικές εταιρείες να
λειτουργήσουν νόμιμα βάσει αυτού του πλαισίου.

Η αναθεώρηση και η άρση των υψηλών εμποδίων εισόδου στην άσκηση επαγγελματικών υπηρεσιών και των εμποδίων για τους νεοεισερχόμενους στις αγορές προϊόντων αποτελεί προτεραιότητα για την Ελλάδα.

Όπως αποδεικνύεται από τους δείκτες ρύθμισης της αγοράς προϊόντων 2023-2024, η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα εμπόδια εισόδου και άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα των υπηρεσιών στην ΕΕ.

Ορισμένα εμπόδια στην ίδρυση και λειτουργία καταστημάτων λιανικής πώλησης, όπως οι διαδικασίες αδειοδότησης, ενδέχεται να παρεμποδίσουν τη λειτουργία του τομέα.

Σχεδόν όλες οι επαγγελματικές υπηρεσίες στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των νομικών, αρχιτεκτονικών και μηχανικών επαγγελμάτων, υπόκεινται σε υψηλότερες κανονιστικές απαιτήσεις από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ.

Για παράδειγμα, έχει μεγάλο αριθμό από δραστηριότητες που προορίζονται αποκλειστικά για αρχιτέκτονες και μηχανικούς και υψηλοί περιορισμοί νομικής μορφής για τους δικηγόρους. Όσον αφορά τα δίκτυα, η Ελλάδα άνοιξε πρόσφατα την πρόσβαση, αλλά οι όροι για τις οδικές μεταφορές και τις σταθερές ηλεκτρονικές επικοινωνίες παραμένουν περιοριστικοί. Η Ελλάδα επίσης βαθμολογείται χαμηλά στα εμπόδια στη διευκόλυνση του εμπορίου όσον αφορά τα μέτρα εφαρμογής για να διασφαλιστεί ότι ο αντίκτυπος στον ανταγωνισμό των νέων και υφιστάμενων κανονισμών αξιολογείται και ελαχιστοποιείται, και στη διασφάλιση ότι η δημόσια ιδιοκτησία δεν στρεβλώνει τον ανταγωνισμό, που αποτελούν εμπόδια για τους νέους συμμετέχοντες στις αγορές προϊόντων.

Έρευνα 

Η πολιτική έρευνας και η χρηματοδότηση της έρευνας στην Ελλάδα είναι εδώ και καιρό διασκορπισμένες σε διάφορα υπουργεία, το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας και τις περιφερειακές αρχές Έρευνας και Καινοτομίας.

Εκτός από τις συχνές αλλαγές, ο συντονισμός μεταξύ αυτών των φορέων ήταν αδύναμος. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση για ερευνητικές δραστηριότητες πάσχει από υπερβολικές διοικητικές απαιτήσεις, αργές διαδικασίες αξιολόγησης και αντιληπτό υψηλό γραφειοκρατικό φόρτο. Όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, τα επιχειρηματικά κεφάλαια στην Ελλάδα είναι κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ ως ποσοστό του
ΑΕΠ. Οι κρατικά χρηματοδοτούμενες πρωτοβουλίες έχουν σημειώσει κάποια επιτυχία στην κινητοποίηση επενδύσεων για νεοσύστατες επιχειρήσεις και το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων για την επέκταση των επιχειρήσεων. Παρά τα μέτρα αυτά, η Ελλάδα θα επωφεληθεί από πρόσθετη χρηματοδότηση και μια στρατηγική Έρευνας και Καινοτομίας (Ε&Κ) μετά την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα, για τη βελτίωση της χρηματοδότησης για καινοτομία και την υποστήριξη του οικοσυστήματος Έρευνας και Καινοτομίας της.

Δικαιοσύνη

Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του συστήματος δικαιοσύνης, για παράδειγμα, αναθεωρώντας τον δικαστικό χάρτη στην αστική και ποινική δικαιοσύνη και ψηφιοποιώντας τις δικαστικές διαδικασίες.

Ωστόσο, η διάρκεια των διαδικασιών ενώπιον των αστικών, ποινικών και διοικητικών δικαστηρίων εξακολουθεί να είναι από τις υψηλότερες στην ΕΕ και προκαλεί σημαντικές εκκρεμότητες, γεγονός που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη, τη δημιουργία επιχειρήσεων και τις επενδύσεις.

Αυτό το ζήτημα είναι πιο οξύ στην επιβολή των συμβατικών και ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, την ταχεία επίλυση των διαφορών, την αποτελεσματική ολοκλήρωση των μέτρων επιβολής και στη διεξαγωγή των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων.

Περαιτέρω προσπάθειες στοχεύουν στον εξορθολογισμό της διεξαγωγής των αστικών και εμπορικών δικών, εισάγοντας διαδικαστικές βελτιώσεις στον πρώτο και στον εφετείο βαθμό, καθώς και στο πλαίσιο της επιβολής. να θεσπίσουν νομοθεσία για την ενεργό ενθάρρυνση και επέκταση της χρήσης εναλλακτικών μηχανισμών επίλυσης διαφορών για την αναθεώρηση του νομικού πλαισίου σχετικά με την οργάνωση των δικαστηρίων και το καθεστώς των δικαστών και για την επιβολή των δικαστών και για την αντιμετώπιση της συσσώρευσης που επηρεάζει την εκδίκαση υποθέσεων που σχετίζονται με τις δημόσιες συμβάσεις.

Ενέργεια

Παρά το αυξανόμενο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η Ελλάδα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα.

Οι τιμές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας είναι ασταθείς και παραμένουν υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ, εν μέρει λόγω του υψηλού βαθμού εξάρτησης από το φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Το κεφάλαιο REPowerEU στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας περιέχει αρκετές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της χωρητικότητας αποθήκευσης, που αναμένεται να επιταχύνουν την απαλλαγή από τον άνθρακα.

Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για τη μείωση της εξάρτησης της Ελλάδας από τα ορυκτά καύσιμα, για παράδειγμα προσαρμόζοντας το κανονιστικό πλαίσιο ώστε να επιτρέπεται στους παρόχους αποθήκευσης μπαταριών να συμμετέχουν πλήρως στις αγορές χονδρικής ενέργειας.

Η Ελλάδα καταγράφει σημαντικές επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων χωρίς να προβλέπεται σταδιακή κατάργηση έως το 2030. Συγκεκριμένα, οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων που ούτε αντιμετωπίζουν την ενεργειακή φτώχεια με στοχευμένο τρόπο ούτε πραγματικές ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια εμποδίζουν τη διαδικασία ηλεκτροδότησης και δεν είναι κρίσιμες για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, θα μπορούσαν επομένως να θεωρηθούν προτεραιότητα σταδιακής κατάργησης.

Στην Ελλάδα, οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, όπως η χρήση άνθρακα και οπτάνθρακα για βιομηχανικές χρήσεις, είναι οικονομικά αναποτελεσματικές και διαιωνίζουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Κατά τη σταδιακή κατάργηση αυτών των επιδοτήσεων, η Ελλάδα θα επωφεληθεί από την παροχή κινήτρων για την απαλλαγή της βιομηχανίας από τις εκπομπές άνθρακα και για πιο φιλικές προς το κλίμα λύσεις στον τομέα των μεταφορών.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει περιορισμούς χωρητικότητας καθώς προστίθενται περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα.

Υπάρχουν περιθώρια για την Ελλάδα να επεκτείνει τη διασυνοριακή της χωρητικότητα διασύνδεσης για να συνδεθεί καλύτερα με την εσωτερική αγορά ενέργειας. Ωστόσο, οι χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης για τις υποδομές δικτύου παραμένουν ένα σημαντικό εμπόδιο. Η Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να εντείνει τη συνεργασία με τις γειτονικές χώρες για να διερευνήσει τρόπους καλύτερης αξιοποίησης της υπάρχουσας χωρητικότητας για το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν επίσης περιθώρια βελτίωσης της ποιότητας των δικτύων διανομής, καθώς οι τεχνικές και μη τεχνικές απώλειες ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Μεταφορές

Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους παλαιότερους στόλους οχημάτων στην ΕΕ, γεγονός που αποτελεί σημαντικό λόγο για τον οποίο ο τομέας των μεταφορών της Ελλάδας είναι ένας από τους κύριους εκπομπούς CO2 της χώρας.

Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας περιλαμβάνει αρκετές επενδύσεις για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης παλαιών λεωφορείων δημόσιων συγκοινωνιών στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη με ηλεκτρικά λεωφορεία. Ωστόσο, άλλα μέτρα, όπως η αντικατάσταση παλαιών ταξί με ηλεκτρικά ταξί, δεν έχουν λάβει επαρκές ενδιαφέρον από την αγορά και οι κανόνες για την απόσυρση παρωχημένων επαγγελματικών οχημάτων δεν εφαρμόζονται σωστά.

Η Ελλάδα θα ωφεληθεί από την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής, συμπεριλαμβανομένου ενός επενδυτικού σχεδίου και μεταρρυθμίσεων, για την προώθηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης στον τομέα των μεταφορών. Η στρατηγική θα καλύπτει τη μετάβαση σε καθαρότερους τρόπους μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της χρήσης ηλεκτρικών μέσων μεταφοράς, και βελτιώσεις στις δημόσιες συγκοινωνίες καθιστώντας τες πιο προσβάσιμες για άτομα με αναπηρίες, αυξάνοντας τη χωρητικότητα των αστικών δημόσιων συγκοινωνιών και εισάγοντας ολοκληρωμένη ηλεκτρονική έκδοση εισιτηρίων για διαπεριφερειακές υπηρεσίες λεωφορείων.

Σιδηρόδρομοι

Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να επενδύσει σε σιδηροδρομικές υποδομές και ασφάλεια. Το σχέδιο δράσης για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων και το γενικό σχέδιο για την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS) καθορίζουν βήματα για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού σιδηροδρομικού συστήματος.

Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας περιλαμβάνει μια μεταρρύθμιση που θα επιτρέψει στον διαχειριστή σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας να λειτουργήσει αποτελεσματικά ένα σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο και να ολοκληρώσει επενδύσεις σε βασικά συστήματα και υποδομές ασφαλείας.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να επωφεληθεί από μέτρα για την παροχή επαρκών και σταθερών πόρων στον νέο διαχειριστή σιδηροδρομικών υποδομών, για τη σύναψη μιας ολοκληρωμένης σύμβασης απόδοσης και για την επιτάχυνση της εφαρμογής του ERTMS στο σιδηροδρομικό δίκτυο για την αύξηση της διαλειτουργικότητας, της αποδοτικότητας και της ασφάλειας.

Κλιματική Αλλαγή

Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή και σε σχετικά ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως έντονες ξηρασίες, πλημμύρες, πυρκαγιές και καύσωνες. Η αυξανόμενη συχνότητα και σοβαρότητα αυτών των γεγονότων απαιτούν δαπανηρές εργασίες ανακατασκευής και την αποκατάσταση των πληγεισών υποδομών.

Θα ήταν ωφέλιμο για την Ελλάδα να υιοθετήσει μια δομημένη προσέγγιση στη χρηματοδότηση κινδύνων καταστροφών και να λάβει περαιτέρω μέτρα πολιτικής για να αυξήσει το ποσοστό κάλυψης της ιδιωτικής ασφάλισης, καθώς επί του παρόντος η Ελλάδα έχει ένα από τα μεγαλύτερα κενά στη συνολική ασφαλιστική κάλυψη για φυσικές καταστροφές στην ΕΕ.

Λόγω των εντατικών ξηρασιών, οι υδάτινοι πόροι της Ελλάδας γίνονται ολοένα και πιο σπάνιοι και μολυσμένοι, κάτι που αναμένεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, την οικονομία και την ανθρώπινη υγεία.

Γεωργία

Ο γεωργικός τομέας είναι μακράν ο κύριος καταναλωτής υδάτινων πόρων. Σημαντικές προκλήσεις παραμένουν στην επεξεργασία των αστικών λυμάτων, καθώς οι τοπικοί πάροχοι υπηρεσιών ύδρευσης που λειτουργούν από μικρούς δήμους δεν έχουν ούτε τα οικονομικά μέσα ούτε τις διοικητικές και διαχειριστικές ικανότητες για να εφαρμόσουν βέλτιστες λύσεις διαχείρισης υδάτων με βάση την αρχή «ο καταναλωτής και ο ρυπαίνων πληρώνει».

Ως εκ τούτου, η Ελλάδα θα ωφελούνταν από την εκπόνηση ενός σχεδίου για την προστασία των κρίσιμων υποδομών από το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης της προσφοράς και της ζήτησης ύδατος. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τη διαχείριση των υδάτων, αυτό θα συνεπαγόταν τη βελτίωση της βιωσιμότητας των λειτουργιών και των επενδύσεων των εταιρειών ύδρευσης μέσω της προώθησης μίας μεταρρύθμισης που επικεντρώνεται στον τρόπο βελτίωσης της ικανότητας και της λογοδοσίας των δημοτικών εταιρειών ύδρευσης.

Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες

Η συνολική απόδοση της Ελλάδας στην απασχόληση ήταν ισχυρή τα τελευταία χρόνια, μειώνοντας το χάσμα με τον μέσο όρο της ΕΕ. Ωστόσο, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας παραμένει πολύ χαμηλή, με αποτέλεσμα ένα χάσμα απασχόλησης μεταξύ των φύλων να είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Η Ελλάδα έχει επίσης ένα σημαντικό ποσοστό νέων που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (14,2%) και ευάλωτες ομάδες όπως τα άτομα με αναπηρίες, οι υπήκοοι τρίτων χωρών ή οι Ρομά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας.

Η ενθάρρυνση των ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας, η αύξηση των υπηρεσιών φροντίδας παιδιών και η βελτίωση της κάλυψης της μακροχρόνιας φροντίδας μπορούν να θέσουν τις βάσεις για υψηλότερο ποσοστό εργαζομένων, ιδίως των νέων, των γυναικών και των ευάλωτων ομάδων. Παρόλο που στρατηγικά πλαίσια θεσπίζονται και ορισμένα μέτρα βρίσκονται σε εξέλιξη, ένα υψηλό ποσοστό του πληθυσμού εξακολουθεί να κινδυνεύει από φτώχεια και η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών μεταβιβάσεων είναι κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και έχει διαβρωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι ανεκπλήρωτες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης, η χαμηλή παροχή μακροχρόνιας φροντίδας, το υψηλό κόστος στέγασης και τα ποσοστά στέρησης υπογραμμίζουν την ανάγκη για ένα ισχυρό σύστημα κοινωνικής προστασίας και περαιτέρω πολιτική δράση. Η διαθεσιμότητα των κοινωνικών και βασικών υπηρεσιών παραμένει περιορισμένη και επηρεάζει δυσανάλογα τις περιθωριοποιημένες και απομακρυσμένες κοινότητες.

Εκπαίδευση

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζονται από το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της ΕΕ, η Ελλάδα αντιμετωπίζει αρκετές πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την εκπαίδευση.

Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα από την ηλικία των τριών ετών έως την ηλικία έναρξης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε πρωτοβάθμιο επίπεδο παραμένει ιδιαίτερα χαμηλή. Το 2019 (τελευταία στοιχεία της Eurostat για την Ελλάδα), η Ελλάδα κατατάχθηκε τελευταία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά το ποσοστό εγγραφής, ενώ η έλλειψη πιο πρόσφατων δεδομένων καθιστά δύσκολη την παρακολούθηση της προόδου.

Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα σε μικρότερες ηλικίες επίσης παραμένει ιδιαίτερα χαμηλή. Το 2024, το 28,8% των Ελλήνων παιδιών κάτω των τριών ετών παρακολούθησαν προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ΕΕ 39,3%).

Η Ελλάδα καλείται να αυξήσει το ποσοστό συμμετοχής των παιδιών κάτω των τριών ετών για να επιτύχει τον αναθεωρημένο στόχο της Βαρκελώνης του 42,8% έως το 2030. Το ποσοστό είναι ιδιαίτερα χαμηλό για τα παιδιά που κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό.

Η καλύτερη πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα που συνδέεται με την πρώιμη ανάπτυξη δεξιοτήτων έχει αποδειχθεί ότι προσφέρει απτά και μακροπρόθεσμα οφέλη, ιδιαίτερα για τα μειονεκτούντα παιδιά, και ότι συμβάλλει σε ουσιαστικές βελτιώσεις στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και την ανάπτυξη δεξιοτήτων αργότερα στη ζωή.

Σύμφωνα με το τελευταίο Πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για τη Διεθνή Αξιολόγηση Μαθητών το 2022, ένα υψηλό ποσοστό Ελλήνων 15χρονων μαθητών δεν επιτυγχάνει ένα ελάχιστο επίπεδο επάρκειας στις βασικές δεξιότητες.

Τα ποσοστά χαμηλής επίδοσης είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ και έχουν αυξηθεί από το 2018 σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις, υποδεικνύοντας διαρθρωτικές προκλήσεις στην ποιότητα και την ισότητα του εκπαιδευτικού συστήματος.

Παράλληλα, τα χαμηλά ποσοστά των κορυφαίων σε βασικές δεξιότητες και δημιουργική σκέψη υποδηλώνουν ότι το απόθεμα των καινοτόμων ταλέντων στη χώρα είναι περιορισμένο.

Η έλλειψη βασικών και ψηφιακών δεξιοτήτων μεταξύ των νέων περιορίζει τις προοπτικές ανάπτυξης υψηλότερων δεξιοτήτων και επανεκπαίδευσης και αναβάθμισης του εργατικού δυναμικού και περιορίζει τις δυνατότητες της Ελλάδας για καινοτομία και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.

Με ποσοστό 16,6%, η συμμετοχή των ενηλίκων στην κατάρτιση είναι πολύ χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ και σημαντικά χαμηλότερη από τον στόχο του 40% που έχει θέσει η Ελλάδα για το 2030. Με την περιορισμένη αποτελεσματικότητα των μηχανισμών πρόβλεψης δεξιοτήτων, οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων εξακολουθούν να υπάρχουν.

Η χαμηλή απόδοση του συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης υπονομεύει τις προσπάθειες για τη γεφύρωση του μεγάλου χάσματος μεταξύ της ζήτησης στην αγορά εργασίας για δεξιότητες και των δεξιοτήτων που προωθούνται από τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Αυτές οι προκλήσεις που υπονομεύουν τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα της Ελλάδας μπορούν να συνδεθούν με την περιορισμένη χρηματοδότηση για τις εκπαιδευτικές πολιτικές, τον περιορισμένο βαθμό σχολικής αυτονομίας, δυσκολίες στην εφαρμογή μεθόδων διδασκαλίας που βασίζονται στις ικανότητες και έλλειψη κουλτούρας αξιολόγησης. Οι εκπαιδευτικοί εξακολουθούν να έχουν περιορισμένες προοπτικές σταδιοδρομίας, γεγονός που με τη σειρά του περιορίζει την ποιότητα της εκπαίδευσης. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων θα συμβάλει επίσης στην υποστήριξη της ανοδικής κοινωνικής σύγκλισης, σύμφωνα με την ανάλυση ανά χώρα του Πλαισίου Κοινωνικής Σύγκλισης19 των υπηρεσιών της Επιτροπής στο δεύτερο στάδιο.

To άρθρο Κομισιόν προς κυβέρνηση: Ανοίξτε τα επαγγέλματα του δικηγόρου, του μηχανικού και του αρχιτέκτονα – Όλα τα SOS της νέας έκθεσης του ευρωπαϊκού εξαμήνου δημοσιεύτηκε στο NewsIT .