Μαθητική Φιλαναγνωσία: Ανακαλύπτοντας την Ιστορία μέσα από τη Λογοτεχνία
Μαθητική πένα: Εντυπώσεις από τα ιστορικά-κοινωνικά μυθιστορήματα που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο δράσεων Φιλαναγνωσίας
Στο πλαίσιο δράσεων Φιλαναγνωσίας που προωθεί την φετινή σχολική χρονιά 2024-2025 το 9ο Γυμνάσιο Τρικάλων, με συντονίστρια-υπεύθυνη καθηγήτρια την Δ/ντρια κ. Ηλιάδη Αμαλία, φιλόλογο-ιστορικό, στο προηγούμενο μάθημα της Ιστορίας η κ. διευθύντρια μας παρουσίασε -σύντομα αλλά περιεκτικά – δυο ιστορικά-κοινωνικά μυθιστορήματα.
Ο τίτλος του πρώτου μυθιστορήματος είναι ΜΑΜΟΥΣΑ Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ του συγγραφέα Βασίλη Κασσάρα, βασισμένο σε πραγματική ιστορία. Το μέρος στο οποίο ξετυλίγονται τα γεγονότα είναι τα Κύθηρα στην δεκαετία του 1960 . Κεντρικός ήρωας είναι μια γυναίκα που ασκούσε το επάγγελμα της μαμής . Εξαιτίας των δυσκολιών που αντιμετωπίζει βρίσκει το νόημα στη ζωή γιατί είναι μία ύπαρξη που γεννήθηκε για την ζωή. Κι όμως, η ιστορία της είναι πολύ μεγάλη. Διωγμένη από τις τύψεις και τις ενοχές, για ένα κατ’ ανάγκη έγκλημα, η Βασιλική ζητά καταφύγιο σε έναν νέο τόπο. Κρυμμένη πίσω από τις κουρτίνες της ανωνυμίας, προσπαθεί να βρει μια νέα ταυτότητα στο νησί των Κυθήρων. Όμως, τα σημάδια του παρελθόντος δεν θα φύγουν ποτέ από την ψυχή της. Ο βαρύς της όρκος θα την καταδικάσει στη σιωπή και μέσα από αυτή θα βιώσει όσα θα έρθουν. Θα γίνει η μάμουσα, θα δίνει ζωή και θα προσφέρει απλόχερα σε όλους . Όσους θα συναντήσει θα τους κάνει φίλους, που θα γίνουν οικογένεια… Γιατί η Μάμουσα γεννήθηκε για τον θάνατο, μα μόνο ζωή μπορεί να δώσει. Γιατί η συγχώρεση είναι η μεγαλύτερη μορφή αγάπης, κατά τον συγγραφέα του μυθιστορήματος.
Η κ. Ηλιάδη μας διάβασε αποσπάσματα του βιβλίου ώστε να δούμε το ύφος και τον τρόπο γραφής του συγγραφέα για τον οποίο και μας πληροφόρησε ότι ζει στην Αθήνα και η επαφή του με τα Κύθηρα οφείλεται στο γεγονός ότι περνά εκεί το καλοκαίρια του: «…Βάραιναν οι πλάτες της. Ασήκωτες της φαίνονταν και δεν ήταν τα χρόνια της. Νέα πολύ ήταν ακόμα. Πρώιμο κορίτσι θα την έλεγες, άμα την έβλεπες καλύτερα. Αν για λίγο ανασηκωνόταν από το έργο της, να δεις το πρόσωπό της…»
Μέσα από το μυθιστόρημα αυτό φαίνεται πως η γυναικεία κακοποίηση που μπορεί να οδηγήσει το θύμα στο έγκλημα, η αυτοτιμωρία αλλά και η αξία της συγχώρεσης είναι οι βασικοί θεματικοί άξονές του. Η ιστορία εξελίσσεται κατά τη χρονική περίοδο των δεκαετιών ΄50 και ‘60, σε πρώτη φάση σε ένα χωριό της κεντρικής Ελλάδας, όπου ζει η ηρωίδα, και στη συνέχεια στα Κύθηρα όπου αυτοεξορίζεται. Η Βασιλική, ενσαρκώνει τη θηλυκή δύναμη της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας, ενώ ο όρκος σιωπής της θα μπορούσε να συμβολίζει την ατιμώρητη και σιωπηρή κακοποίηση των γυναικών στο βάθος του χρόνου, γενεά μετά από γενεά, με ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο συμπεριφορών. Το βιβλίο προβληματίζει έντονα γύρω από τον ρόλο του θύματος και του θύτη γιατί τίποτε δεν γίνεται αναίτια και τίποτε δεν θα πρέπει να τελειώνει χωρίς δικαίωση και κάθαρση.
Τελειώνοντας την παρουσίαση του πρώτου μυθιστορήματος προχωρήσαμε στο δεύτερο . Ξεκινώντας αυτή την φορά από την συγγραφέα: το όνομά της είναι Άση Κιούρα , ζει στην Ελλάδα αλλά έχει γεννηθεί στην Γερμανία . Είναι δημοσιογράφος και παράλληλα δικηγόρος , όμως τον ελεύθερο χρόνο της τον περνά συγγράφοντας. Το μυθιστόρημά της είχε τίτλο ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΤΡΙΔΑ και θέμα του είναι η μετανάστευση των Ελλήνων σε παλαιότερες εποχές. Ηρωίδα είναι μια γυναίκα, Ελληνίδα στην καταγωγή, η οποία αναζητά ένα τόπο που θα της προσφέρει υλικά αγαθά και όπου θα γνωρίσει νέους ανθρώπους . Η συγγραφέας την παρουσιάζει να μονολογεί παρουσιάζοντας την ουσία και τα κομβικά γεγονότα της ζωής της: «Μου μιλούσε για τη Γη της Επαγγελίας. Δεν ήθελα να φύγω από το νησί μου… Μαζί με άλλους, ακολούθησα τη μοίρα των ανθρώπων μιας φτωχής πατρίδας. Τα άφησα όλα πίσω. Όσα αγάπησα, όσα νοσταλγούσα. Όμως δεν ξέχασα… Δεν ξέχασα ποτέ τα γεμάτα πόνο λόγια του πατέρα και της μάνας. Τα θλιμμένα μάτια όσων αγάπησα. Δεν ξέχασα ποτέ τις στιγμές του αποχαιρετισμού. Οι θύμησες με συντρόφευαν σε κάθε βήμα. Αυτές ήταν η δύναμή μου. Δεν ζητιάνεψα χάρες. Ανθρωπιά και δουλειά ζητούσα. Να μαζέψω λίγα χρήματα και να γυρίσω πίσω… Δεν ήμουν μόνο εγώ… Μια οικογένεια γίναμε όλοι οι ξενιτεμένοι… Αν τα καταφέραμε; Ίσως. Μπορέσαμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια, αν μπορείς να το πεις αυτό νίκη. Όμως ξεριζώσαμε από μέσα μας όλη την ξεγνοιασιά, την τρυφερότητα, το σπίτι της μόνης μας πατρίδας. Τώρα, στα βαθιά γεράματα, γύρισα εδώ που γεννήθηκα, στον τόπο που με ανέστησε. Ψιθυρίζω «Ελλάδα» και τα μάτια μου πλημμυρίζουν δάκρυα, καθώς αντικρίζω για στερνή φορά το γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας…Όλα έγιναν για μια πατρίδα…Πατρίδα είναι η γλώσσα που μιλάς στα όνειρά σου. Αυτό να μην το ξεχάσεις ποτέ…»
Οι όμορφες περιγραφές, που σου επιτρέπουν να αφεθείς σχεδόν στη ροή των γεγονότων, η ιστορία που κυλάει αβίαστα, η συνολική εμπειρία γοητεύει χωρίς να απογοητεύει ούτε στο ελάχιστο. Η ιστορία του μυθιστορήματος (αναγράφεται στο βιβλίο ότι πρόκειται για αληθινή ιστορία οπότε ο μύθος αφορά στην απαραίτητη λογοτεχνική διάνθιση και δευτερευόντως στη φαντασία) έχει ως πυρήνα την προσφυγιά. Δύο γενιές οικονομικών μεταναστών αναγκάζονται να αναζητήσουν την τύχη τους –τον βιοπορισμό τους– σε άλλα κράτη, αφήνοντας πίσω οικογένειες, φιλίες, τόπους. Δύο γενιές μεταναστών υποχρεούνται σε νέα αρχή, μέσα από μεγάλες δυσκολίες και ανέχεια, και χωρίς να έχουν εξασφαλισμένο τίποτα. Άνθρωποι που οδηγήθηκαν μακριά, ξεκίνησαν από το μηδέν –ακόμα και η νέα γλώσσα ήταν «στοίχημα»– αναγκασμένοι σε μια κοινή σκληρή μοίρα, δύσκολο βίο και πενία.
Ποικίλα τα συναισθήματα και έντονες οι εικόνες. Η γενέθλια γη, ο τόπος, οι ρίζες αποτελούν σημεία πάμπολλων αναφορών, όπως και ο νόστος. Η συγγραφέας έχει «δει» αρκετά ψυχογραφικά τους χαρακτήρες της και έχει αποτυπώσει, όχι μόνο τα γεγονότα της εκάστοτε πορείας τους, μα και το ψυχικό τους βάρος. Έχει αναδείξει τις κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις, τις δυσκολίες και τους αγώνες, το σθένος και τις αδυναμίες. Έχει «κοιτάξει» σφαιρικά και όχι μονοδιάστατα. Ένα ευκολοδιάβαστο και γρήγορο βιβλίο (παρά τις πολλές σελίδες του, η ιστορία/οι ιστορίες του θα μπορούσαν να «απλωθούν» σε δύο ή τρία μυθιστορήματα) που σε «παίρνει» από το χέρι και σε οδηγεί στο φαινόμενο της μετανάστευσης, από πολλές απόψεις στη διαχρονία του.
Η παρουσίαση του βιβλίου έκλεισε με την ανάγνωση ενός αποσπάσματος , μιας επιστολής που έγραψε η γυναίκα στην οικογένειά της . Σκοπός της ανάγνωσής της ήταν να νιώσουμε την νοσταλγία που ένιωθε για την πατρίδα της. Όπως γράφει η ίδια: «Η Ελλάδα είναι τα παιδικά μου χρόνια. Το καταφύγιό μου, όταν έχω στεναχώριες. Κάθε φορά που επιστρέφω, τα χέρια μου ακουμπάνε στον ουρανό και η ψυχή μου τον Θεό. Αυτή είναι η πατρίδα μου».
Ο κύριος σκοπός της παρουσίασης ήταν να κατανοήσουμε την ικανοποίηση και την ευχαρίστηση που νιώθεις όταν μαθαίνεις για την ιστορία του τόπου , την ζωή των παλαιότερων εποχών, τους ανθρώπους, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους για το φαινόμενο της μετανάστευσης. Επίσης, καταλάβαμε πλήρως το θέμα και το ύφος των βιβλίων μέσα από αυτή την λακωνική αλλά ουσιαστική παρουσίαση, εμπλουτίσαμε τις ιστορικές μας γνώσεις και ευαισθητοποιηθήκαμε όσον αναφορά το θέμα της μετανάστευσης διαχρονικά. Η εμπειρία αυτή ήταν καταπληκτική όπως και όσα μάθαμε.
Ευαγγελία Ασπρούδη & Ελευθερία Βασιλείου,
μαθήτριες του τμήματος Β3 του 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
The post Μαθητική Φιλαναγνωσία: Ανακαλύπτοντας την Ιστορία μέσα από τη Λογοτεχνία appeared first on TrikalaNews.
