Μοναστήρι της Ρίλα: Το ιστορικό και αρχιτεκτονικό κόσμημα της Βουλγαρίας

Το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα, γνωστό και ως Μοναστήρι της Ρίλα βρίσκεται στα όρη Ρίλα στη Βουλγαρία και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά και επιβλητικά θρησκευτικά και πολιτιστικά μνημεία της χώρας.

Η ιστορία του Μοναστηριού ξεκινά κατά την περίοδο του Τσάρου Πέτρου Α’ (927-968). Συγκεκριμένα, το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα από τον ερημίτη Άγιο Ιωάννη της Ρίλας, από τον οποίο πήρε και το όνομα της, έναν από τους σεβαστούς Αγίους της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Στην πραγματικότητα, ο ερημίτης Άγιος ζούσε σε μια σπηλιά χωρίς υλικά αγαθά κοντά στο μοναστήρι, το οποίο χτίστηκε από τους μαθητές του.

Μάλιστα, τα λείψανα του Αγίου Ιωάννη φυλάσσονται στη Μονή.

Το μοναστήρι βρίσκεται σε υψόμετρο 1.147 μέτρων, περίπου 120 χλμ. νότια από τη Σόφια, στη κοιλάδα του ποταμού Ρίλσκα μέσα σ’ ένα πανέμορφο τοπίο.

Ολόκληρο το συγκρότημα της Μονής καταλαμβάνει μια έκταση 8.800 τ.μ. με μορφή ορθογωνίου, που επικεντρώνεται γύρω από την εσωτερική αυλή, όπου βρίσκονται τα κελιά των μοναχών, ο πύργος και η κεντρική εκκλησία.

Από την ίδρυσή του, το μοναστήρι πέρασε από διάφορες φάσεις ακμής και παρακμής, όμως κάθε φορά αναγεννιόταν και ενίσχυε τη θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής.

Η Μονή πάντοτε υποστηριζόταν και ήταν σεβαστή από τους Βούλγαρους άρχοντες. Μεγάλες δωρεές έγιναν από όλους σχεδόν τους τσάρους της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας μέχρι την Οθωμανική Κατάκτηση, καθιστώντας το μοναστήρι το πολιτισμικό και πνευματικό κέντρο της βουλγαρικής εθνικής συνείδησης, που έφτασε στο απόγειό του από το 12ο ως το 14ο αιώνα.

Στην τωρινή της θέση η Μονή αναστηλώθηκε το πρώτο μισό του 14ου αιώνα από τον Χρέλιο Ντραγκόλοφ, ντόπιο φεουδάρχη υπό Σερβική επικυριαρχία. Τα παλαιότερα κτίρια στο συγκρότημα χρονολογούνται από αυτή την περίοδο – ο Πύργος του Χρέλια (1334 – 1335) και μια μικρή εκκλησία ακριβώς δίπλα του (1343).

Στην εποχή αυτή ανήκουν επίσης ο επισκοπικός θρόνος και οι πλούσια σκαλισμένες πύλες του μοναστηριού. Ωστόσο, λόγω της παρουσίας των Οθωμανών στο τέλος του 14ου αιώνα ακολούθησαν πολυάριθμες επιδρομές και η καταστροφή του μοναστηριού στα μέσα του 15ου αιώνα.

Όμως, χάρη σε δωρεές της Μάρα Μπράνκοβιτς (κόρη της Ειρήνης Κατακουζηνού, από τη βυζαντινή αυτοκρατορική οικογένεια των Κατακουζηνών και του Γεωργίου Μπράνκοβιτς) και της Ρωσικής Μονής του Αγίου Όρους, η Μονή ανακατασκευάστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τρεις αδελφούς από την περιοχή του Κιουστεντίλ.

Με ενέργειες της Μάρας Μπράνκοβιτς τα λείψανα του Ιωάννη της Ρίλα μεταφέρθηκαν από το Τάρνοβο στο νέο συγκρότημα το 1469.

Η Μονή αποτέλεσε θεματοφύλακα του βουλγαρικού πολιτισμού και γλώσσας κατά την περίοδο της ξένης κυριαρχίας. Κατά την εποχή της Βουλγαρικής Εθνικής Αναγέννησης (18ος – 19ος αιώνας) καταστράφηκε από φωτιά το 1833 και ανοικοδομήθηκε και πάλι μεταξύ 1834 και 1862 με χρήματα εύπορων πολιτών της χώρας, υπό το διάσημο αρχιτέκτονα Αλέξι Ρίλετς.

Η ανέγερση των κτιρίων διαμονής άρχισε το 1816, ενώ το 1844 προστέθηκε ένα καμπαναριό δίπλα στον Πύργο του Χρέλιου. Ο Νεόφυτος της Ρίλα ίδρυσε αυτή την περίοδο μια σχολή στο μοναστήρι.

Παράλληλα, το Μοναστήρι της Ρίλα είναι γνωστό για τις εντυπωσιακές αγιογραφίες που απεικονίζουν σκηνές από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη και την αρχιτεκτονική του, καθώς αποτελεί εξαιρετικό δείγμα της Βουλγαρικής Εθνικής Αναγέννησης. Γι’ αυτό το λόγο, εξάλλου, ανακηρύχθηκε εθνικό ιστορικό μνημείο της Βουλγαρίας το 1976 και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 1983.

Η κεντρική εκκλησία του μοναστηριού χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα. Πρόκειται για μια μονόκλιτη βασιλική που έχει πέντε τρούλους, τρεις άγιες τράπεζες και δυο πλαϊνά παρεκκλήσια, ενώ ένα από τα πολυτιμότερα στοιχεία στο εσωτερικό είναι το επίχρυσο εικονοστάσι, περίφημο για την ξυλογλυπτική του, για το οποίο εργάστηκαν τέσσερις τεχνίτες επί πέντε χρόνια.

Οι νωπογραφίες, που ολοκληρώθηκαν το 1946, είναι έργο πολλών καλλιτεχνών από το Μπάνσκο, το Σάμοκοβ και το Ράζλογκ, ανάμεσά τους οι διάσημοι αδελφοί Ζαχάρι και Ντιμιτάρ Ζόγκραφ.

Παράλληλα, η εκκλησία στεγάζει αρκετές πολύτιμες εικόνες, που χρονολογούνται από το 14ο ως το 19ο αιώνα. Οι στοές στην αυλή έχουν επιρροές από τους Μαμελούκους με τη ριγωτή ζωγραφική και τους θόλους, που έγιναν δημοφιλέστερες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου.

Στο εσωτερικό της κεντρικής εκκλησίας απαγορεύεται η λήψη φωτογραφιών και βίντεο.

Το τετραώροφο (χωρίς το υπόγειο) κτίριο διαμονής του συγκροτήματος αποτελείται από 300 δωμάτια, τέσσερα παρεκκλήσια, ένα αρχονταρίκι, μια κουζίνα (γνωστή για τα ασυνήθιστα μεγάλα σκεύη της) και μια βιβλιοθήκη, που περιέχει 250 χειρόγραφα και 9.000 παλιά έντυπα. Το εξωτερικό του συγκροτήματος, με τους ψηλούς πέτρινους τοίχους και τα μικρά παράθυρα μοιάζει περισσότερο με φρούριο, παρά με μοναστήρι.

Το μουσείο του μοναστηριού της Ρίλα φημίζεται ιδιαίτερα για το Σταυρό του Ραφαήλ, ένα ξύλινο σταυρό φτιαγμένο από ένα κομμάτι ξύλου (81 Χ 43 εκ.). Σκαλίστηκε από ένα μοναχό, ονόματι Ραφαήλ, με τη χρήση λεπτού κοπιδιού και μεγεθυντικών φακών για την αναπαραγωγή 140 θρησκευτικών σκηνών και 650 μορφών σε μικρογραφία. Η εργασία για το καλλιτέχνημα αυτό κράτησε δώδεκα χρόνια, πριν ολοκληρωθεί το 1802, οπότε ο μοναχός έχασε το φως του. Μέσα στο μουσείο απαγορεύεται η λήψη φωτογραφιών και βίντεο.

Σήμερα, το μοναστήρι προσελκύει χιλιάδες πιστούς, οι οποίοι έρχονται για να προσκυνήσουν τα λείψανα του Αγίου Ιωάννη και να θαυμάσουν από κοντά την μοναδική αρχιτεκτονική του.

To άρθρο Μοναστήρι της Ρίλα: Το ιστορικό και αρχιτεκτονικό κόσμημα της Βουλγαρίας δημοσιεύτηκε στο NewsIT .