«Οπτική ψευδαίσθηση”: Συμπεράσματα από την σύνοδο COP29 στο Μπακού
Οι πλούσιες χώρες δεσμεύτηκαν να συνεισφέρουν 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2035 για να βοηθήσουν τα φτωχότερα έθνη να καταπολεμήσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μετά από δύο εβδομάδες εντατικών διαπραγματεύσεων στη σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα (COP29) στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού, αναφέρει το Al Jazeera.
Αν και αυτό σηματοδοτεί σημαντική αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη δέσμευση των 100 δισ. δολαρίων, η συμφωνία επικρίθηκε έντονα από τα αναπτυσσόμενα έθνη ως θλιβερά ανεπαρκής για την αντιμετώπιση της κλίμακας της κλιματικής κρίσης.
Η φετινή σύνοδος κορυφής, η οποία φιλοξενήθηκε από την πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο πρώην σοβιετική δημοκρατία, εξελίχθηκε στο πλαίσιο μιας διαφαινόμενης πολιτικής αλλαγής στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς τον Ιανουάριο αναλαμβάνει καθήκοντα μια κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, η οποία αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό το κλίμα. Αντιμέτωπες με αυτή την αβεβαιότητα, πολλές χώρες θεώρησαν απαράδεκτο κίνδυνο την αποτυχία εξασφάλισης μιας νέας οικονομικής συμφωνίας στο Μπακού.
Ακολουθούν τα βασικά συμπεράσματα της φετινής συνόδου κορυφής:
«Δεν υπάρχουν πραγματικά χρήματα στο τραπέζι»: Καταγγέλθηκε το ταμείο χρηματοδότησης του κλίματος ύψους 300 δισ. δολαρίων
Ενώ υιοθετήθηκε ένας ευρύτερος στόχος ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2035, μόνο 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως ορίστηκαν για επιχορηγήσεις και χαμηλότοκα δάνεια από τις ανεπτυγμένες χώρες, προκειμένου να βοηθηθεί ο αναπτυσσόμενος κόσμος στη μετάβαση σε οικονομίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην προετοιμασία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης αναμένεται να προέλθει από ιδιωτικές επενδύσεις και εναλλακτικές πηγές, όπως οι προτεινόμενες εισφορές στα ορυκτά καύσιμα και στους συχνούς επιβάτες – οι οποίες παραμένουν υπό συζήτηση.
«Ο πλούσιος κόσμος πραγματοποίησε μια μεγάλη απόδραση στο Μπακού», δήλωσε ο Μοχάμεντ Άντοου, ο Κενυάτης διευθυντής του Power Shift Africa, μιας δεξαμενής σκέψης.
«Χωρίς πραγματικά χρήματα στο τραπέζι και με ασαφείς και μη ελεγχόμενες υποσχέσεις για κεφάλαια που θα κινητοποιηθούν, προσπαθούν να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους για τη χρηματοδότηση του κλίματος», πρόσθεσε, εξηγώντας ότι «οι φτωχές χώρες έπρεπε να δουν σαφή, βασισμένη σε επιχορηγήσεις, χρηματοδότηση του κλίματος», η οποία «έλειπε πολύ».
Η συμφωνία αναφέρει ότι οι ανεπτυγμένες χώρες θα «αναλάβουν ηγετικό ρόλο» στην παροχή των 300 δισ. δολαρίων – υπονοώντας ότι και άλλες χώρες θα μπορούσαν να συμμετάσχουν.
Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμούν οι νεόπλουτες αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα – που σήμερα είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας εκπομπών στον κόσμο – να συνεισφέρουν. Αλλά η συμφωνία «ενθαρρύνει» μόνο τις αναδυόμενες οικονομίες να συνεισφέρουν εθελοντικά.
Η μη ρητή επανάληψη της έκκλησης για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα
Η έκκληση για «απομάκρυνση» από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που έγινε κατά τη διάρκεια της περσινής συνόδου κορυφής COP28 στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, προβλήθηκε ως πρωτοποριακή – η πρώτη φορά που 200 χώρες, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων παραγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου όπως η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ, αναγνώρισαν την ανάγκη σταδιακής μείωσης των ορυκτών καυσίμων. Ωστόσο, οι τελευταίες συνομιλίες αναφέρθηκαν μόνο στη συμφωνία του Ντουμπάι, χωρίς να επαναλάβουν ρητά την έκκληση για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα.
Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ αναφέρθηκε στους πόρους ορυκτών καυσίμων ως «δώρο του Θεού» κατά την εναρκτήρια ομιλία του.
Εγκρίθηκαν νέοι κανόνες εμπορίας πιστωτικών μορίων άνθρακα
Αυτή την εβδομάδα εγκρίθηκαν νέοι κανόνες που επιτρέπουν στις πλούσιες χώρες με υψηλές εκπομπές ρύπων να αγοράζουν «αντισταθμιστικά στοιχεία» μείωσης του άνθρακα από τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η πρωτοβουλία, γνωστή ως άρθρο 6 της Συμφωνίας του Παρισιού, θεσπίζει πλαίσια τόσο για την άμεση εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από χώρα σε χώρα όσο και για μια ρυθμιζόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη αγορά.
Οι υποστηρικτές πιστεύουν ότι αυτό θα μπορούσε να διοχετεύσει ζωτικής σημασίας επενδύσεις σε αναπτυσσόμενα έθνη, όπου παράγονται πολλές πιστώσεις άνθρακα μέσω δραστηριοτήτων όπως η αναδάσωση, η προστασία των καταβόθρων άνθρακα και η μετάβαση σε καθαρή ενέργεια.
Ωστόσο, οι επικριτές προειδοποιούν ότι χωρίς αυστηρές διασφαλίσεις, τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την «πράσινη πλύση» των κλιματικών στόχων, επιτρέποντας στους κορυφαίους ρυπαντές να καθυστερήσουν την ουσιαστική μείωση των εκπομπών. Η μη ρυθμιζόμενη αγορά άνθρακα έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν σκάνδαλα, εγείροντας ανησυχίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ακεραιότητα αυτών των πιστωτικών μορίων.
Διαφωνίες στον αναπτυσσόμενο κόσμο
Οι διαπραγματεύσεις αποτέλεσαν επίσης πεδίο διαφωνιών εντός του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Το μπλοκ των Λιγότερο Ανεπτυγμένων Χωρών (ΛΑΧ) είχε ζητήσει να λαμβάνει 220 δισ. δολάρια ετησίως, ενώ η Συμμαχία των Μικρών Νησιωτικών Κρατών (AOSIS) ήθελε 39 δισ. δολάρια – αιτήματα στα οποία αντιτάχθηκαν άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.
Τα ποσά αυτά δεν εμφανίστηκαν στην τελική συμφωνία. Αντ’ αυτού, ζητείται ο τριπλασιασμός άλλων δημόσιων κονδυλίων που λαμβάνουν μέχρι το 2030.
Η επόμενη COP, στη Βραζιλία το 2025, αναμένεται να εκδώσει έκθεση σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της χρηματοδότησης του κλίματος για τις χώρες αυτές.
Ποιος είπε τι;
Η πρόεδρος της Επιτροπής της Ε.Ε. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαιρέτισε τη συμφωνία στο Μπακού ως «μια νέα εποχή για τη συνεργασία και τη χρηματοδότηση στον τομέα του κλίματος».
Είπε ότι η συμφωνία ύψους 300 δισ. δολαρίων μετά από μαραθώνιες συνομιλίες «θα προωθήσει τις επενδύσεις στην καθαρή μετάβαση, τη μείωση των εκπομπών και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν χαρακτήρισε τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Μπακού ως «ιστορικό αποτέλεσμα», ενώ ο απεσταλμένος της Ε.Ε. για το κλίμα Βόπκε Χόεκστρα δήλωσε ότι θα μείνει στην ιστορία ως «η αρχή μιας νέας εποχής για τη χρηματοδότηση του κλίματος».
Άλλοι όμως διαφώνησαν πλήρως. Η Ινδία, σφοδρή επικρίτρια της στάσης των πλούσιων χωρών στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα, το χαρακτήρισε «ευτελές ποσό».
«Αυτό το έγγραφο είναι κάτι περισσότερο από μια οπτική ψευδαίσθηση», δήλωσε η εκπρόσωπος της Ινδίας Τσάντνι Ράινα.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος της Σιέρα Λεόνε, Τζιγουόχ Αμπντουλάι, δήλωσε ότι η συμφωνία δείχνει «έλλειψη καλής θέλησης» από τις πλούσιες χώρες να συμπαρασταθούν στους φτωχότερους του κόσμου καθώς αντιμετωπίζουν την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και την εντονότερη ξηρασία. Ο απεσταλμένος της Νιγηρίας Νκιρούκα Μαντουέκγουε τη χαρακτήρισε «προσβολή».
Αμφισβητείται η διαδικασία της COP;
Παρά τα χρόνια των πανηγυρισμένων συμφωνιών για το κλίμα, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και οι παγκόσμιες θερμοκρασίες συνεχίζουν να αυξάνονται, με το 2024 να είναι η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί. Οι εντεινόμενες επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων αναδεικνύουν τον ανεπαρκή ρυθμό δράσης για την αποτροπή μιας πλήρους κλιματικής κρίσης.
Η συμφωνία χρηματοδότησης της COP29 έχει επικριθεί ως ανεπαρκής.
Η νίκη του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές επιδείνωσε την ανησυχία, με τις δεσμεύσεις του να αποσύρει τις ΗΠΑ από τις παγκόσμιες προσπάθειες για το κλίμα και να διορίσει έναν σκεπτικιστή του κλίματος ως υπουργό Ενέργειας να μειώνει περαιτέρω την αισιοδοξία.
«Δεν είναι πλέον κατάλληλη για το σκοπό της»
Ο συνασπισμός ΜΚΟ Kick the Big Polluters Out (KBPO) ανέλυσε τις διαπιστεύσεις στη σύνοδο κορυφής, υπολογίζοντας ότι συμμετείχαν πάνω από 1.700 άτομα που συνδέονται με συμφέροντα ορυκτών καυσίμων.
Μια ομάδα κορυφαίων ακτιβιστών και επιστημόνων για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένου του πρώην Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν, προειδοποίησε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι η διαδικασία της COP «δεν είναι πλέον κατάλληλη για το σκοπό της».
Ζήτησαν μικρότερες και συχνότερες συνεδριάσεις, αυστηρά κριτήρια για τις χώρες υποδοχής και κανόνες που θα διασφαλίζουν ότι οι εταιρείες θα επιδεικνύουν σαφείς δεσμεύσεις για το κλίμα πριν τους επιτραπεί να στέλνουν λομπίστες στις συνομιλίες.
