Στεγαστική κρίση: «Φρένο» στο ράλι ενοικίων και φόροι στη βραχυχρόνια μίσθωση – 75 συστάσεις για το ευρωπαϊκό σχέδιο προσιτής κατοικίας

Εβδομήντα πέντε συστάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης καταγράφει η έκθεση του Housing Advisory Board που βρίσκεται στα χέρια της Κομισιόν και αναμένεται να αποτελέσει την βάση διαμόρφωσης του ευρωπαϊκού σχεδίου προσιτής κατοικίας το οποίο θα παρουσιαστεί αυτή την εβδομάδα, καθώς σε πλειάδα χωρών οι τιμές των ακινήτων και τα ενοίκια αποτελούν πλέον κοινωνικό πρόβλημα.

Το πλαίσιο που περιγράφεται στην έκθεση είναι μια αγορά όπου οι πιέσεις της στεγαστικής κρίσης έχουν γίνει διαρθρωτικές, μεταξύ άλλων και στην χώρα μας. Αναφέρεται ότι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης οι τιμές κατοικιών αυξήθηκαν κατά 55,4% και τα ενοίκια κατά 26,7% την περίοδο 2010-2024, με ορισμένα κράτη μέλη να καταγράφουν άνοδο τιμών άνω του 200%, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα χαμηλά εισοδήματα φτάνουν να δαπανούν σχεδόν το 40% του εισοδήματός τους για κόστος στέγασης.

Η έκθεση ανοίγει ρητά τη συζήτηση για «rent control measures» σε ζώνες με έντονη στεγαστική πίεση, ως εργαλείο περιορισμού των αυξήσεων στα ενοίκια, χωρίς να θέτει ενιαίο πλαφόν πανευρωπαϊκά. Για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, περιγράφει δυνατότητες όπως φορολόγηση ή και περιορισμό των νέων εγγραφών, ανά περιοχή, μαζί με αυστηρότερη ζωνοποίηση και αδειοδότηση. Παράλληλα, «δένει» τη ρύθμιση με μεγαλύτερη διαφάνεια και ευθύνη των πλατφορμών, ώστε να απομακρύνονται παράνομες καταχωρίσεις και να ενισχύεται ο έλεγχος από τις τοπικές αρχές.

Στην ενότητα για τις στεγαστικές ανάγκες όλων, οι συστάσεις που τίθενται προς εξέταση περιλαμβάνουν τα εξής:

• Να τεθεί ως αφετηρία ο τερματισμός της αστεγίας.
• Να κλιμακωθεί η προσέγγιση Housing First.
• Να θεσπιστούν ολοκληρωμένα ευρωπαϊκά πρότυπα και κατευθυντήριες γραμμές για έργα που αφορούν την αστεγία.
• Να ενταχθεί η αστεγία στον κοινωνικό πίνακα επιδόσεων.
• Να υιοθετήσουν τα κράτη μέλη πλαίσια διακυβέρνησης ειδικά για την αστεγία.
• Να επιβληθεί χρέωση στις βραχυχρόνιες μισθώσεις ώστε να χρηματοδοτούνται υπηρεσίες για την αστεγία.
• Η παροχή κοινωνικής κατοικίας να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής προσιτής κατοικίας.
• Να ενισχυθούν οι οργανισμοί κοινωνικής μίσθωσης (social rental agencies).
• Να τροποποιηθούν οι κανόνες κρατικών ενισχύσεων ώστε να διευκολύνεται η παροχή κατοικίας.
• Να οριστούν ελάχιστα πρότυπα ποιότητας για αξιοπρεπή κατοικία.
• Να στοχευτούν συγκεκριμένες κοινότητες που δυσκολεύονται να καλύψουν τις στεγαστικές τους ανάγκες.
• Να διασφαλιστεί ελάχιστη προστασία για τους ενοικιαστές.
• Να διασφαλιστεί επαρκής στέγαση για όσους ζητούν και λαμβάνουν διεθνή προστασία.
• Να υποστηριχθούν όσοι ζουν σε άτυπους οικισμούς και παραγκουπόλεις.
• Να διασφαλιστεί το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης.
• Να υπάρξει επαρκής φοιτητική στέγαση.
• Nα προστατευθούν τα ευάλωτα νοικοκυριά από αποσυνδέσεις ενέργειας.
• Να προβλεφθεί εξειδικευμένη στέγαση για ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες.

Στην ενότητα για τον χωρικό σχεδιασμό και τα εργαλεία γης, οι προτάσεις κινούνται στις εξής κατευθύνσεις:

•  Η κατασκευή κατοικιών να στηριχθεί σε καλύτερο χωρικό σχεδιασμό και όχι σε απορρύθμιση της πολεοδομίας.
• Να υποστηριχθούν θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις στα συστήματα διακυβέρνησης της γης.
• Να υιοθετηθούν εργαλεία σύλληψης υπεραξίας γης σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
• Να εισαχθούν μηχανισμοί inclusionary zoning ώστε να ενσωματώνεται προσιτή κατοικία σε νέες αναπτύξεις.
• Να ενισχυθεί η ενεργητική διαχείριση δημόσιας γης και να δημιουργηθούν δημόσιες τράπεζες γης.
• Το κόστος υποδομών και εξυπηρέτησης γης να μοιράζεται μεταξύ δημοσίων αρχών και αναπτυξιακών φορέων.
• Να ενισχυθούν τα εργαλεία αναπροσαρμογής και αναδασμού γης για ανάπτυξη προσιτής κατοικίας.
• Να ενισχυθεί η ικανότητα του δημόσιου τομέα για σύνθετα έργα αστικής αναγέννησης.
• Να τεθούν απαιτήσεις αστικού σχεδιασμού και βιωσιμότητας στα έργα προσιτής κατοικίας.
• Να οριστούν περιοχές με έντονη στεγαστική πίεση και να εφαρμοστούν αντίμετρα.
• Να προωθηθεί η συμπαγής αστικοποίηση.
• Να στηριχθεί η πολυκεντρική αστικοποίηση και η ανάπτυξη γύρω από συγκοινωνιακούς κόμβους.
• Να προωθηθεί αποτελεσματική αδειοδότηση για προσιτή κατοικία και ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη.
• Να δοθούν κίνητρα για πιο ισορροπημένη περιφερειακή και αγροτική ανάπτυξη στα εθνικά σχέδια.
• Να βελτιωθούν οι κανόνες ζωνοποίησης και αδειοδότησης των βραχυχρόνιων μισθώσεων.

Στην ενότητα που συνδέει την προσιτή κατοικία με τους κλιματικούς στόχους, οι συστάσεις συνοψίζονται στα:

• Να διατηρηθεί η ατζέντα Fit for 55, με στόχο οι κλιματικές πολιτικές να στηρίζουν καλύτερες συνθήκες κατοίκησης.
• Η προσιτότητα να ορίζεται με βάση το κόστος κύκλου ζωής των κτιρίων.
• Να προωθηθούν πιο πράσινα κτίρια και γειτονιές, με οφέλη και για την υγεία.
• Να δοθεί προτεραιότητα στην αναβάθμιση του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος.
• Το κύμα ανακαινίσεων να στηρίζει τη δίκαιη μετάβαση.
• Να απλοποιούνται διαδικασίες χωρίς να υπονομεύεται η καλή ρύθμιση.
• Η τηλεθέρμανση, η ανανεώσιμη θέρμανση και ψύξη και η αποθήκευση ενέργειας να αντιμετωπιστούν ως κρίσιμα εργαλεία για τη στέγαση.
• Να επενδυθούν πόροι σε καλύτερο τοπικό περιβάλλον για περιοχές υψηλής πυκνότητας.
• Να βελτιστοποιηθεί η χρήση υφιστάμενων ακινήτων και κτιριακών περιουσιακών στοιχείων ώστε να αυξηθεί η προσφορά κατοικίας.
• Να αυξηθούν τα επίπεδα αποθηκευμένου άνθρακα στα κτίρια.
• Να ενσωματωθεί ο κίνδυνος από την κλιματική αλλαγή και τα πιο ακραία καιρικά φαινόμενα στον σχεδιασμό κατοικίας.

Στο πεδίο δεξιοτήτων και αλυσίδων εφοδιασμού, η έκθεση εισηγείται τις ακόλουθες παρεμβάσεις:

• Να προωθηθεί η καινοτομία στον κατασκευαστικό κλάδο ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα.
• Να αξιοποιηθεί η μαζική εξατομίκευση στην κατασκευή ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα και να μειωθεί το κόστος.
• Να συντονιστεί και να αυξηθεί η ζήτηση για σύγχρονες μεθόδους κατασκευής, όπως η προκατασκευή και η αρθρωτή δόμηση.
• Να δοκιμαστούν νέα επιχειρηματικά μοντέλα ανακαίνισης.
• Να συντονιστούν οι αγορές για απόβλητα κατεδάφισης.
• Να χρηματοδοτηθεί η εκπαίδευση και η κατάρτιση εργαζομένων στις σύγχρονες μεθόδους κατασκευής.
• Να ενισχυθεί η τεχνογνωσία στην αξιολόγηση χρηματοδότησης και των ευρύτερων επιπτώσεων των έργων.

Στο κεφάλαιο της χρηματοδότησης, προτείνεται:

• Να τεθούν σαφείς αρχές επένδυσης που διασφαλίζουν μακροχρόνια προσιτότητα και κοινωνικές δικλίδες ασφαλείας.
• Να αξιοποιηθούν υφιστάμενα χρηματοδοτικά εργαλεία για γρήγορη επίδραση, όπως το InvestEU.
• Να προωθηθεί σε όλη την Ευρώπη το μοντέλο cost-rental προσιτής κατοικίας.
• Οι επιδοτήσεις από την πλευρά της ζήτησης να χρησιμοποιούνται για στοχευμένη στήριξη ευάλωτων ομάδων μέσα σε επενδύσεις που επιδοτούνται από την πλευρά της προσφοράς.
• Να αξιολογηθεί η δυνατότητα ειδικής ρυθμιστικής μεταχείρισης της προσιτής κατοικίας στις κεφαλαιαγορές.
• Να δημιουργηθεί ευρωπαϊκό επενδυτικό ταμείο για προσιτή κατοικία.
• Να δημιουργηθεί ευρωπαϊκός αποταμιευτικός λογαριασμός για προσιτή κατοικία.
• Να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη ομολόγων προσιτής κατοικίας.
• Να ενθαρρυνθεί η ΕΚΤ να επανεξετάσει τις αξιολογήσεις ενεχύρων για τίτλους που συνδέονται με προσιτή κατοικία.
• Να αξιοποιηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία ώστε να απλοποιείται και να επιταχύνεται η χρηματοδότηση.
• Να ενισχυθεί η χρήση μεικτής χρηματοδότησης ώστε να προσελκυστούν ιδιωτικά κεφάλαια.
• Να υπάρξει σαφήνεια ως προς τη λογιστική ταξινόμηση επενδύσεων δημόσιας κατοικίας στους ισολογισμούς.
• Να οριστούν περιοχές Tax Increment Financing ως εργαλείο χρηματοδότησης κατοικίας.
• Να αναζητηθούν νέοι ίδιοι πόροι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υλοποίηση του σχεδίου προσιτής κατοικίας.
• Αλλαγές στη φορολογία σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο να αξιοποιηθούν ως εργαλείο καλύτερων στεγαστικών αποτελεσμάτων.

Στην ενότητα συντονισμού, επισημαίνεται:

• Να δημιουργηθεί κεντρικός κόμβος συντονισμού για την προσιτή κατοικία.
• Να συμφωνηθούν κοινά σχέδια υλοποίησης για τη στέγαση.
• Να αναγνωριστούν οι τοπικές αρχές ως κρίσιμοι εταίροι υλοποίησης για την προσιτή κατοικία.
• Να ενισχυθεί η θεσμική ικανότητα σε όλα τα κράτη μέλη.
• Να βρεθεί ισορροπία ανάμεσα στους σημερινούς κατοίκους και στις μελλοντικές στεγαστικές ανάγκες.
• Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση να ευθυγραμμίζεται με τοπικές ανάγκες και στρατηγικές βασισμένες σε στοιχεία.
• Να επιβληθεί αξιόπιστη και συγκρίσιμη συλλογή δεδομένων για την αστεγία.
• Να δημιουργηθεί πολυεπίπεδη πλατφόρμα στέγασης ώστε να τυποποιείται η παρακολούθηση και η υποβολή αναφορών.
• Η πλατφόρμα να αξιοποιηθεί για αμοιβαία μάθηση και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

Σημειώνεται πως το ευρωπαϊκό σχέδιο προσιτής κατοικίας έχει προγραμματιστεί να παρουσιαστεί στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 16.12.2025.

To άρθρο Στεγαστική κρίση: «Φρένο» στο ράλι ενοικίων και φόροι στη βραχυχρόνια μίσθωση – 75 συστάσεις για το ευρωπαϊκό σχέδιο προσιτής κατοικίας δημοσιεύτηκε στο NewsIT .