Φρένο στην ανεξέλεγκτη τηλεργασία βάζουν οι Βρυξέλλες, τι προτείνουν για τη «διαρκή» απασχόληση εντός – εκτός γραφείου και διασυνοριακά

Ένα νέο πλαίσιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων επιχειρεί να βάλει η Κομισιόν στην τηλεργασία αλλά και γενικότερα στην εργασία (δηλαδή ακομα και για εκείνη που εδράζεται μεν στο γραφείο αλλά επεκτείνεται και σε τυπικά μη εργάσιμες ώρες!), η οποία έχει αναπτυχθεί εξαιρετικά σε όλον τον κόσμο, μαζί και την ΕΕ, μετά την πανδημία του κορονοϊού το 2020 – 2021.

Σε έγγραφο διαβούλευσης της Κομισιόν (με ημερομηνία έκδοσης την 25η Ιουλίου 2025), περιγράφεται αναλυτικά η νέα κατάσταση η οποία έχει γεννηθεί από την «εισβολή» των τηλεργαζομένων, ενώ παράλληλα αποτυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις (μεταξύ άλλων και για τη διασυνοριακή τηλεργασία) ενόψει του δεύτερου σταδίου διαλόγου – αυτή τη φορά με τους κοινωνικούς εταίρους πανευρωπαϊκά – προκειμένου να καταλήξει σε μία νέα δέσμη συστάσεων και πιθανότατα, οδηγιών για την τηλεργασία (σ.σ. τις οποίες πρέπει να ενσωματώσουν οι χώρες – μέλη της ΕΕ, ψηφίζοντας τες στα εθνικά κοινοβούλια τους)

Δύο είναι οι βασικοί στόχοι της Κομισιόν:

1. Μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της κουλτούρας της «διαρκούς εργασίας» (δηλαδή της εργασίας οπουδήποτε και οποτεδήποτε), που ενισχύεται ιδιαίτερα από τα ψηφιακά εργαλεία, στους εργαζόμενους και τους οργανισμούς.

2. Ενίσχυση της διαφάνειας και βελτίωση των συνθηκών εργασίας για δίκαιη και ποιοτική τηλεργασία

Πιο αναλυτικά:

1. Επιλογές πολιτικής για την αντιμετώπιση της αναδυόμενης «κουλτούρας διαρκούς εργασίας»

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος μιας αναδυόμενης «κουλτούρας διαρκούς εργασίας», η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να εισαγάγει το δικαίωμα αποσύνδεσης μέσω νομοθετικής πρωτοβουλίας.

Θα μπορούσαν να εξεταστούν διαφορετικές επιλογές για τον ορισμό του δικαιώματος αποσύνδεσης και το πεδίο εφαρμογής του.

Για παράδειγμα, το πεδίο εφαρμογής θα μπορούσε να ισχύει είτε μόνο για τους εργαζομένους που εκτελούν τηλεργασία είτε μόνο για τους εργαζομένους σε τηλεργάσιμες θέσεις εργασίας ή για όλους τους εργαζομένους στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Εκτός από την εισαγωγή του δικαιώματος, μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε ενδεχομένως να προτείνει μέτρα που προστατεύουν τους εργαζομένους από οποιαδήποτε δυσμενή μεταχείριση και συνέπειες για την άσκηση αυτού του δικαιώματος και να καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν τις συλλογικές διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της «κουλτούρας διαρκούς εργασίας»,
σεβόμενοι παράλληλα την αυτονομία των κοινωνικών εταίρων.

Διαφορετικά επίπεδα λεπτομέρειας θα μπορούσαν να εξεταστούν για την εφαρμογή του δικαιώματος αποσύνδεσης σε επίπεδο ΕΕ.

Για παράδειγμα, ένα νομοθέτημα θα μπορούσε να ορίσει γενικές αρχές που πρέπει να εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη ή τους κοινωνικούς εταίρους ή θα μπορούσε να ορίσει έναν κατάλογο ελάχιστων απαιτήσεων που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, συγκεκριμένες απαιτήσεις για τους εργοδότες ώστε να καταστεί δυνατή η εφαρμογή του δικαιώματος
αποσύνδεσης ή/και πιθανές παρεκκλίσεις για ορισμένα επαγγέλματα/τομείς κ.λπ.

Οι απαιτήσεις θα μπορούσαν να διαφοροποιηθούν περαιτέρω ανάλογα με την έκταση της εξ αποστάσεως εργασίας. Κατά τον καθορισμό ενός πλαισίου σε επίπεδο ΕΕ, τα τεχνικά και οργανωτικά μέσα για τη διασφάλιση της αποσύνδεσης θα έπρεπε να ορίζονται από την εθνική νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις ή την πρακτική.

Τέτοια μέτρα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη δραστηριότητες και τομείς όπως οι βασικές υπηρεσίες ή οι ευέλικτες και απρόβλεπτες ρυθμίσεις εργασίας, όπου μπορεί να είναι απαραίτητο για τον εργοδότη να μπορεί να επικοινωνήσει με τον εργαζόμενο κατά τη διάρκεια των περιόδων ανάπαυσης. Οποιοιδήποτε κανόνες σε επίπεδο ΕΕ θα ισχύουν με την επιφύλαξη και θα ευθυγραμμίζονται με τους ήδη ισχύοντες κανόνες της οδηγίας για τον χρόνο εργασίας.
Εναλλακτικά ή επιπλέον της παραπάνω νομοθετικής επιλογής, η πρωτοβουλία της ΕΕ θα μπορούσε να περιλαμβάνει μη δεσμευτικές συστάσεις ή/και οδηγίες σχετικά με:

– τον ορισμό του δικαιώματος αποσύνδεσης

– την εφαρμογή και ερμηνεία του σχετικού πλαισίου της ΕΕμε σκοπό την παροχή περαιτέρω σαφήνειας σχετικά με τις συνθήκες και την ικανότητα των εργαζομένων να αποσυνδέονται κατά τη διάρκεια του χρόνου ανάπαυσής τους και την καταγραφή του χρόνου εργασίας, ιδίως στον ψηφιοποιημένο κόσμο της εργασίας.

Θα μπορούσαν επίσης να παρασχεθούν οδηγίες σχετικά με πτυχές εφαρμογής, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής του χρόνου εργασίας, ώστε να υποστηριχθεί μια σαφής διάκριση μεταξύ χρόνου εργασίας και χρόνου ανάπαυσης.

Επιπλέον, μία ενδεχόμενη κοινοτική οδηγία θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην υποστήριξη των κρατών μελών, των κοινωνικών εταίρων και των εργοδοτών στην εφαρμογή των σχετικών κανόνων Επαγγελματικής Ασφάλειας και Υγείας, για να συμβάλει στη βελτίωση της συμμόρφωσης με τους ισχύοντες κανονισμούς και στην προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Περαιτέρω μη νομοθετικές δράσεις, όπως η ευαισθητοποίηση, θα μπορούσαν να παρέχουν πληροφορίες, τόσο στους εργαζόμενους όσο και στους εργοδότες, σχετικά με τους σχετικούς κινδύνους για την ψυχική και σωματική υγεία.

Η ανταλλαγή ορθών πρακτικών θα μπορούσε να επικεντρωθεί στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη θέσπιση και εφαρμογή πολιτικών αποσύνδεσης.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές συμβάσεις θα διαδραματίσουν σε κάθε περίπτωση βασικό ρόλο στον καθορισμό των λεπτομερειών του δικαιώματος αποσύνδεσης, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες ανάγκες των τομέων, των οργανισμών και των επαγγελμάτων.

Μια τέτοια συμμετοχή θα μπορούσε να ενισχυθεί μέσω τεχνικής και οικονομικής υποστήριξης για τη βελτίωση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων για την εφαρμογή και την παρακολούθηση τέτοιων πολιτικών.Η συνεχιζόμενη εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο της Συμφωνίας-Πλαισίου του 2020 για την Ψηφιοποίηση, η οποία περιλαμβάνει συγκεκριμένα έργα που στοχεύουν στη διασφάλιση της αποσύνδεσης και στη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων, θα μπορούσε να είναι σε μεγάλο βαθμό συμπληρωματική των παραπάνω πολιτικών επιλογών που αντιμετωπίζουν τους κινδύνους μιας αναδυόμενης εργασιακής κουλτούρας «πάντα ενεργής», σημειώνει η Κομισιόν.

2. Επιλογές πολιτικής για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην τηλεργασία για δίκαιη και ποιοτική τηλεργασία

Στον τομέα της τηλεργασίας, η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει διάφορες πτυχές της ρύθμισης της τηλεργασίας, με στόχο την προώθηση της δίκαιης και ποιοτικής τηλεργασίας.

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να προταθεί μέσω της Σύστασης του Συμβουλίου ή μέσω της Ανακοίνωσης ή της Οδηγίας (όλες μη δεσμευτικές πράξεις).

Ανεξάρτητα από το επιλεγμένο μέσο, η εν λόγω μη δεσμευτική δράση θα στοχεύει στη διευκρίνιση και την υποστήριξη των κρατών μελών, των κοινωνικών εταίρων, των εργοδοτών και των εργαζομένων στην εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ σε μια σειρά από ζητήματα που έχουν εντοπίζεται από την ανάλυσή μας ως θέματα προώθησης της δίκαιης και ποιοτικής τηλεργασίας

Οι πτυχές που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο μη δεσμευτικής δράσης της ΕΕ περιλαμβάνουν:

α) Βελτίωση της διαφάνειας στην πρόσβαση και την οργάνωση δίκαιης και ποιοτικής τηλεργασίας

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε:

– να διευκρινίσει την εφαρμογή των σχετικών υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ και

– να παράσχει καθοδήγηση/καλές πρακτικές σχετικά με τη διαδικασία και τον χειρισμό αιτημάτων για ρυθμίσεις τηλεργασίας.

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε επίσης να παράσχει καθοδήγηση με σκοπό την ενίσχυση της ενημέρωσης των εργαζομένων σχετικά με βασικές πτυχές της ρύθμισης τηλεργασίας, για παράδειγμα, σχετικά με την οργάνωση και τις λεπτομέρειες της ρύθμισης τηλεργασίας (συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων τόσο του εργαζομένου όσο και του εργοδότη)·

-τη συχνότητα και το πρότυπο της ρύθμισης τηλεργασίας·

– τους όρους για την ανατροπή μιας ρύθμισης τηλεργασίας και τους κανόνες για την οργάνωση του χρόνου εργασίας κατά την τηλεργασία (π.χ. τηλε-ετοιμασία) και τα μέσα καταγραφής της. Τέλος, θα μπορούσαν να παρασχεθούν καθοδήγηση/καλές πρακτικές σχετικά με τον ρόλο και τη συμμετοχή των εκπροσώπων των εργαζομένων στην ανάπτυξη και την εφαρμογή πολιτικών που σχετίζονται με την τηλεργασία.

β) Αρχή της ίσης μεταχείρισης και της μη διάκρισης στην τηλεργασία

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να παρέχει καθοδήγηση και καλές πρακτικές στα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους σχετικά με:

-την εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα, συμπεριλαμβανομένης της προσβασιμότητας και της εύλογης προσαρμογής για τα άτομα με αναπηρίες, ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση στην τηλεργασία σε ισότιμη βάση με τους άλλους.

– τους όρους αναφοράς περιπτώσεων διακρίσεων ή άνισης μεταχείρισης και περιπτώσεων δικαιολογημένης διαφοροποιημένης μεταχείρισης. Θα μπορούσε επίσης να διευκρινίσει ότι η τηλεργασία δεν θα πρέπει να δημιουργεί την προσδοκία για τους εργαζόμενους να τηλεργάζονται ενώ βρίσκονται σε άδεια ασθενείας.

γ) Επαγγελματική Ασφάλεια και Υγεία

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να στοχεύει στην υποστήριξη των εργοδοτών, των εργαζομένων και των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών στην εφαρμογή και τη συμμόρφωση με τις οδηγίες για τον χώρο εργασίας και τον εξοπλισμό οθονών οπτικής απεικόνισης.

Για τον σκοπό αυτό, θα μπορούσε να παρέχει καθοδήγηση σε εργοδότες και εργαζόμενους που θα καλύπτει διευκρινίσεις σχετικά με την ισχύουσα νομοθεσία, παραδείγματα για το πώς μπορεί να τηρηθεί καλύτερα η ισχύουσα νομοθεσία, καθώς και καθοδήγηση για συχνά συναντώμενα ζητήματα κατά τη συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ορισμένους κινδύνους που αφορούν ειδικά τη σωματική και ψυχική υγεία των τηλεργαζομένων (π.χ. απομόνωση, υπερφόρτωση ψηφιακών πληροφοριών, κόπωση και ζητήματα σωματικής υγείας) και, στο πλαίσιο αυτό, να περιλαμβάνει συμπληρωματικά μέτρα, όπως εκπαίδευση και ενημέρωση των εργαζομένων, οι λεπτομέρειες των οποίων θα μπορούσαν επίσης να καθοριστούν σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις και την πρακτική. Η δράση σε αυτόν τον τομέα θα ευθυγραμμιστεί επίσης με τυχόν άλλα μέτρα που θα θεσπίσει η Επιτροπή σε σχέση με αυτό θα συνοδεύουν την προαναφερθείσα αναθεώρηση.

δ) Πρόσβαση των τηλεργαζομένων στον απαραίτητο εξοπλισμό

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να συμπληρώσει την συνεχιζόμενη αναθεώρηση των οδηγιών για τους χώρους εργασίας και τον εξοπλισμό οθονών οπτικής απεικόνισης, παρέχοντας:

– καθοδήγηση/ορθές πρακτικές σχετικά με την παροχή επαρκούς εξοπλισμού/εργαλείων
απαραίτητων για τους εργαζόμενους που εργάζονται τηλεργαζόμενους.

– ορθές πρακτικές για τη διασφάλιση ότι οι εργοδότες παρέχουν τέτοιο εξοπλισμό/εργαλεία ή/και ορίζουν όρους για την αποζημίωση για το κόστος τηλεργασίας ή/και

– οδηγίες και εκπαίδευση σχετικά με τη χρήση του εξοπλισμού τηλεργασίας.

ε) Πτυχές προστασίας δεδομένων και παρακολούθηση των τηλεργαζομένων

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να καθορίσει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της τηλεργασίας, παρέχοντας έτσι υψηλό επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων των τηλεργαζομένων.

Θα μπορούσε να ακολουθήσει περαιτέρω καθοδήγηση και ανταλλαγή ορθών πρακτικών για την παρακολούθηση της απόδοσης των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένης της παροχής πληροφοριών, της κατάρτισης και της συμμετοχής των εκπροσώπων των εργαζομένων. Αυτός ο τομέας θα μπορούσε επίσης να καλύψει συστάσεις σχετικά με την παροχή πληροφοριών σχετικά με την έκταση, τη μέθοδο και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται, καθώς και τους όρους παρακολούθησης της απόδοσης των τηλεργαζομένων και της συμμόρφωσής τους με τις εργασιακές υποχρεώσεις και τα καθήκοντα, ειδικά στο πλαίσιο της εργασίας που εκτελείται στην ιδιωτική σφαίρα του εργαζομένου και τη συμμετοχή των εκπροσώπων των εργαζομένων.

Συνοδευτικά μέτρα

Η δράση της ΕΕ θα μπορούσε επίσης να προτείνει συνοδευτικές διατάξεις που θα ενίσχυαν την αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων νομοθετικών και μη νομοθετικών επιλογών πολιτικής, τόσο σχετικά με το δικαίωμα αποσύνδεσης όσο και την τηλεργασία, που περιγράφονται παραπάνω.

• Συλλογικές διαπραγματεύσεις

Δεδομένου του σημαντικού ρόλου των συλλογικών διαπραγματεύσεων στους τομείς του δικαιώματος αποσύνδεσης και της τηλεργασίας, η δράση της ΕΕ θα μπορούσε να υποστηρίξει την ανάπτυξη ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων στο πλαίσιο των υφιστάμενων μέσων και να ενθαρρύνει, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και πρακτική, την αποτελεσματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και την προώθηση του κοινωνικού διαλόγου με σκοπό την εφαρμογή αυτής της πρωτοβουλίας, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην Ευρωπαϊκή Ένωση: αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού του για τη διαχείριση δίκαιων μεταβάσεων και το Σύμφωνο για τον ευρωπαϊκό κοινωνικό διάλογο.

• δράσεις για την ενίσχυση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών

• ενημερωτικές εκστρατείες σχετικά με τους κινδύνους της ψηφιακής υπερσυνδεσιμότητας και μιας κουλτούρας «διαρκούς εργασίας» και προώθηση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, όπως π.χ. αυτές που διοργανώνονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, επίσης στο πλαίσιο της τηλεργασίας, μεταξύ άλλων μέσω των δράσεων που περιγράφονται στην Ανακοίνωση της Επιτροπής σε μια ολοκληρωμένη βάση προσέγγιση στην ψυχική υγεία.

Επιπλέον, οι οργανισμοί της ΕΕ θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλο στην παρακολούθηση των τάσεων σε αυτόν τον τομέα και στην αξιολόγηση του αντίκτυπου στην παραγωγικότητα και τα αποτελέσματα για την υγεία.

• Οικονομική στήριξη προς τους εργοδότες, στο πλαίσιο των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων, για παράδειγμα για τη βελτίωση της κουλτούρας στον χώρο εργασίας, των πρακτικών διαχείρισης ή για την οργάνωση εκπαίδευσης για εργαζομένων σε συγκεκριμένα ζητήματα που σχετίζονται με την τηλεργασία, όπως η ΕΑΥ ή η προστασία δεδομένων.

Η εκπαίδευση θα μπορούσε επίσης να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι οι τηλεργαζόμενοι διαθέτουν τις ψηφιακές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να επωφεληθούν από αυτήν τη συγκεκριμένη εργασιακή ρύθμιση.

• Θα μπορούσε επίσης να παρασχεθεί υποστήριξη στις εθνικές αρχές που ασχολούνται με ζητήματα που σχετίζονται με τη φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση στο πλαίσιο της διασυνοριακής τηλεργασίας.

Ευρύτερες προσπάθειες ψηφιακού μετασχηματισμού, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης του ψηφιακού γραμματισμού, της υποστήριξης της υιοθέτησης εργαλείων ψηφιακής συνεργασίας και των επενδύσεων σε ψηφιακές υποδομές, θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στην αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων μέτρων.

To άρθρο Φρένο στην ανεξέλεγκτη τηλεργασία βάζουν οι Βρυξέλλες, τι προτείνουν για τη «διαρκή» απασχόληση εντός – εκτός γραφείου και διασυνοριακά δημοσιεύτηκε στο NewsIT .