Χιονοστιβάδες: μύθοι, πραγματικότητα και τραγικά συμπεράσματα

Οι χιονοστιβάδες τρομάζουν την πλειοψηφία των Ελλήνων τόσο όσο και οι πύραυλοι που πέφτουν στην Ουκρανία. Όλοι κάτι έχουν ακούσει και αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για κάτι επικίνδυνο αλλά, στην τελική, από τη στιγμή που δεν πέφτουν στα δικά τους σπίτια είναι σαν να μη συμβαίνει.

Για όσους δεν πατάνε ποτέ το πόδι τους στο βουνό αυτή η στάση είναι απολύτως φυσιολογική αλλά και ανώδυνη. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν άνθρωποι που δραστηριοποιούνται σε ορεινά πεδία έχουν παρόμοια αντίληψη και συμπεριφορά. Και δεν αναφέρομαι μόνο στους ορειβάτες, αλλά στον καθένα που ασκεί οποιασδήποτε μορφής δραστηριότητα (για αναψυχή, επαγγελματική, κοινωνική) στα βουνά. Στο παρελθόν, στις Άλπεις, θάφτηκαν σχεδόν ολόκληρα χωριά με δεκάδες νεκρούς ακόμα και ανθρώπους που, θεωρητικά, βρίσκονταν στην ασφάλεια των σπιτιών τους.

Το 1995, στο ορεινό πέρασμα της Γκρόπας Τρικάλων, χιονοστιβάδα έθαψε αυτοκίνητο με επιβάτες έναν ταχυδρόμο και τον φίλο του καθώς κατευθύνονταν να μοιράσουν την αλληλογραφία στα ορεινά χωριά του Ασπροποτάμου. Άρα, οι χιονοστιβάδες δεν παρασέρνουν μόνο τους ορειβάτες.

Η λίστα των θυμάτων από χιονοστιβάδα, στην Ελλάδα, ξεκίνησε να γράφεται τον Δεκέμβριο του 1976 στον Όλυμπο με έξη νεκρούς ορειβάτες. Στη συνέχεια υπήρξαν και άλλα μέχρι να φτάσουμε στο πρόσφατο θλιβερό συμβάν των Χριστουγέννων, με τέσσερα θύματα. Η χιονοστιβάδα αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου ορειβατών στα ελληνικά βουνά, με πρώτη την πτώση.

Μπορεί κανείς να διασωθεί μόνο από τους συντρόφους του, εφόσον δεν έχουν παγιδευτεί και οι ίδιοι, ή από άλλους παρόντες στο σημείο και σπάνια από την κινητοποίηση κάποιας ειδικής ομάδας διάσωσης, καθώς οι πιθανότητες επιβίωσης είναι μικρές και μειώνονται δραματικά μετά τα πρώτα 15 λεπτά από την παράσυρση. Ο θάνατος είναι συνήθως αργός και βασανιστικός, με κυριότερο αίτιο την ασφυξία. Επίσης, μπορεί να οφείλεται σε υποθερμία ή κακώσεις. Όλα αυτά ενώ το σώμα είναι ακινητοποιημένο, από τις τεράστιες ποσότητες συμπιεσμένου χιονιού, βουτηγμένο στο απόλυτο σκοτάδι και το ψύχος.

Οι χιονοστιβάδες είναι ένα φυσικό φαινόμενο που λαμβάνει χώρα στα βουνά από καταβολής κόσμου. Και όπως κάθε τέτοιο φαινόμενο, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί παρά μόνο να προβλεφθεί και να αποφευχθεί. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν, στις Άλπεις, διάφοροι οργανισμοί που ασχολούνται με τη μελέτη του χιονιού και την πρόβλεψη των χιονοστιβάδων.

Ανάμεσα στις αρμοδιότητές τους συγκαταλέγονται η καθημερινή έκδοση δελτίου επικινδυνότητας από χιονοστιβάδες, καθ’ όλη την περίοδο της χιονοκάλυψης, καθώς και η διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων για την πρόβλεψη και αποφυγή τους, σε ατομικό επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια γίνονται ανάλογες ενέργειες και στην Ελλάδα. Τα χιονοδρομικά κέντρα υποχρεούνται πλέον στην έκδοση δελτίων επικινδυνότητας από χιονοστιβάδες ενώ οι σχολές ορειβασίας περιλαμβάνουν ειδική ενότητα εκπαίδευσης για την προφύλαξη από χιονοστιβάδες. Επίσης, υλοποιούνται και ανεξάρτητα αντίστοιχα εξειδικευμένα σεμινάρια.

Οι χιονοστιβάδες ναι μεν δεν είναι αντιμετωπίσιμες μπορούν όμως να είναι προβλέψιμες καθώς η δημιουργία τους καθορίζεται από παράγοντες όπως:

• κλίση του εδάφους (30-45 μοίρες)
• ποσότητα του χιονιού
• συνοχή του χιονιού (ύπαρξη στρωμάτων με διαφορετική ποιότητα – παγωμένο, υγρό, πούδρα)
• διεύθυνση των ανέμων κατά τη χιονόπτωση και μετά
• απότομη άνοδος της θερμοκρασίας
• άνθρωπος (πυροδότηση των αδύναμων στρωμάτων)

Οι ορειβάτες και οι λάτρεις των χειμερινών αθλημάτων δεν είναι πλέον έρμαια στις ορέξεις της φύσης καθώς έχουν κάποια «όπλα» για να μην πέσουν θύματα χιονοστιβάδας.

Αυτό βέβαια προϋποθέτει τον απόλυτο συνδυασμό γνώσης, εμπειρίας και σωστής κρίσης. Και επειδή αναφερόμαστε σε ένα φυσικό φαινόμενο, προσωπικά δεν θα παραλείψω, κάπου εκεί ανάμεσα, να αναφέρω και τον παράγοντα τύχη.

Βασίλειος Ντόβας
Εκπαιδευτής Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης
Ειδικός Υγείας & Ασφάλειας για εργασία σε ύψος