Ελεύθεροι επαγγελματίες: Οριστικό «μπλόκο» ΣτΕ στις προσφυγές κατά του τεκμαρτού εισοδήματος – Τι θα ισχύσει φέτος

Τέλος στο ζήτημα της συνταγματικότητας του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος για τους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες έβαλε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), απορρίπτοντας τις προσφυγές κατά της απόφασης Α.1055/2024 της ΑΑΔΕ.

Με σειρά αποφάσεων το ανώτατο δικαστήριο έκρινε ότι ο τρόπος προσδιορισμού του φόρου, όπως προβλέπεται στα άρθρα 28Α–28Δ του ΚΦΕ, είναι ανεκτός από το Σύνταγμα. Το ΣτΕ δέχθηκε ότι χρησιμοποιούνται γενικά και αντικειμενικά κριτήρια (ελάχιστη βάση στον κατώτατο μισθό, προσαυξήσεις ανά έτη δραστηριότητας, σύνδεση με μισθολογικό κόστος και τζίρο), ενώ κομβικό στοιχείο είναι ο «μαχητός» χαρακτήρας του τεκμηρίου μέσω ειδικών διοικητικών διαδικασιών και πλήρους δικαστικού ελέγχου, που παρέχει την δυνατότητα στους ελεύθερους επαγγελματίες να το αμφισβητήσουν.

Σε πολιτικό-διοικητικό επίπεδο, η αρχιτεκτονική του μέτρου διατηρεί την ελάχιστη φορολογητέα βάση για όσους ασκούν ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα, με σημείο αναφοράς τον εκάστοτε κατώτατο μισθό και τυποποιημένες προσαυξήσεις/μειώσεις.

Για το 2024 το ελάχιστο διαμορφώθηκε στα 11.620 ευρώ (μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού από τον Απρίλιο), ενώ για ορισμένες κατηγορίες προβλέπονται περαιτέρω προσαρμογές ανάλογα με τα έτη λειτουργίας, το κόστος μισθοδοσίας και τη σχέση τζίρου προς τον μέσο όρο ΚΑΔ. Για το 2025 το ποσό αυξάνεται ονομαστικά, ακολουθώντας την πορεία του κατώτατου μισθού.

Αντιδράσεις από την αγορά

Επαγγελματικοί και επιστημονικοί φορείς καθώς και μεγάλα κομμάτια των ελευθέρων επαγγελματιών (Δικηγορικοί Σύλλογοι, ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ κ.α.) επιμένουν ότι το σχήμα είναι άδικο. Το βασικό τους επιχείρημα είναι ότι οδηγεί σε φορολόγηση επί εισοδημάτων που δεν αποκτήθηκαν, παραβιάζοντας την αρχή της φοροδοτικής ικανότητας και εφαρμόζοντας «οριζόντια» επιβάρυνση που δεν αποτυπώνει ιδιαιτερότητες κλάδων και περιστάσεων (π.χ. εποχικότητα, διακοπές λειτουργίας, ζημιογόνα έτη). Από πλευράς εφαρμογής, η αρχική απόφαση όρισε δύο κανάλια αμφισβήτησης.

Πρώτον, αίτηση για μείωση του ελάχιστου με επίκληση «αντικειμενικών λόγων» (στράτευση, σοβαρή ασθένεια/νοσηλεία, κύηση-λοχεία/υιοθεσία, φυσική καταστροφή, ανάκληση άδειας κ.λπ.) με προσκόμιση δικαιολογητικών και έκδοση νέας πράξης από την Εφορία.

Δεύτερον, αίτημα για έλεγχο με υποβολή ειδικού ερωτηματολογίου εντός προθεσμίας μετά τη δήλωση. Σε αυτή την περίπτωση η ΑΑΔΕ διενεργεί μερικό έλεγχο και φέρει το βάρος απόδειξης ότι τα πραγματικά εισοδήματα είναι υψηλότερα. Σε κάθε στάδιο προβλέπεται ενδικοφανής προσφυγή στη ΔΕΔ και κατόπιν δικαστικός δρόμος.

Στην πράξη, το πρώτο έτος πλήρους εφαρμογής του σχήματος συνέπεσε με μεγάλη διεύρυνση των δηλωθέντων εισοδημάτων και αυξημένη απόδοση στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων. Οι εισπράξεις του Δημοσίου από την εφαρμογή του ελάχιστου τεκμαρτού το 2024 ξεπέρασαν τα 500 εκατ. ευρώ, ενώ και ο προϋπολογισμός προέβλεπε επίδραση τάξης εκατοντάδων εκατομμυρίων. Παράλληλα, τα στοιχεία της ΑΑΔΕ δείχνουν σημαντική αύξηση των συνολικών εισπράξεων από φόρο εισοδήματος, ενώ από το σύνολο των δηλώσεων προκύπτει άνοδος των δηλωθέντων ποσών σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Λίγες οι αμφισβητήσεις

Παρά τις αντιδράσεις, ένα πρόσθετο δεδομένο είναι το περιορισμένο εύρος των επίσημων αμφισβητήσεων του τεκμαρτού εισοδήματος και των επακόλουθων ελέγχων.

Μόλις περί τις χίλιες αιτήσεις ελέγχου καταγράφηκαν ως το φθινόπωρο του 2024, σε ένα σύνολο εκατοντάδων χιλιάδων υπόχρεων που φορολογήθηκαν με βάση το ελάχιστο. Αυτό δείχνει ότι οι περισσότεροι επέλεξαν να προσαρμοστούν χωρίς να ενεργοποιήσουν τον «βαρύ» δρόμο του ελέγχου, είτε επειδή δεν πληρούσαν τις τυπικές προϋποθέσεις ανατροπής είτε για να αποφύγουν την επιμήκυνση της διαδικασίας.

Από την άλλη πλευρά, το σκεπτικό του ΣτΕ εδράζεται στο ότι το τεκμήριο είναι μαχητό και συνοδεύεται από συγκεκριμένες ασφαλιστικές δικλείδες όπως ρητές εξαιρέσεις/μειώσεις (π.χ. νέοι επαγγελματίες, περιπτώσεις με προσωπικό ή υψηλό τζίρο), διοικητική αναθεώρηση με αρμοδιότητα της Διοίκησης όταν συντρέχουν αντικειμενικά γεγονότα, και πλήρης πρόσβαση σε ενδικοφανή και δικαστική προστασία. Ως εκ τούτου, το δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς περί παραβίασης της αναλογικότητας και της επαγγελματικής ελευθερίας, υιοθετώντας την άποψη ότι ο κανόνας αποτυπώνει ελάχιστη φοροδοτική ικανότητα.

Τι μέλλει γενέσθαι

Προφανώς η συζήτηση και οι αντιδράσεις δεν κλείνουν εδώ, καθώς η προσαρμογή των ποσών με βάση τον κατώτατο μισθό τροφοδοτεί εξ ορισμού ετήσιες μεταβολές στην ελάχιστη βάση (άρα και στη διακύμανση των βαρών), ενώ και η πρακτική της ΑΑΔΕ θα κριθεί από το πώς εφαρμόζονται στην πράξη οι αντικειμενικοί λόγοι, οι έλεγχοι και η στάθμιση των πραγματικών δεδομένων κάθε δραστηριότητας.

Το 2025 η ονομαστική βάση ανεβαίνει, και μένει να φανεί αν η επίπτωση που αποτυπώθηκε στα έσοδα του 2024 θα παγιωθεί ή θα μετριαστεί από εξωτερικές μεταβολές (όπως μακροοικονομικές παράμετροι). Σε κάθε περίπτωση, το πλαίσιο που επικύρωσε το ΣτΕ παραμένει σε ισχύ.

Πόσο θα είναι το τεκμαρτό του 2025

Για το φορολογικό έτος 2025 η ελάχιστη βάση τεκμαρτού καθαρού εισοδήματος διαμορφώνεται στα 12.320 ευρώ, καθώς υπολογίζεται πάνω στον κατώτατο μισθό των 880 ευρώ (από 1.4.2025) επί 14 μισθούς.

Η κλίμακα ανά έτη δραστηριότητας έχει ως εξής:

στα 0 – 3 έτη δεν εφαρμόζεται ελάχιστο, στο 4ο έτος ισχύει μείωση κατά δύο τρίτα (περίπου 4.107 ευρώ), στο 5ο έτος μείωση κατά ένα τρίτο (περίπου 8.213 ευρώ), στο 6ο έτος η πλήρης βάση 12.320 ευρώ, ενώ από το 7ο και μετά προστίθενται προσαυξήσεις:

• 10% για 7 – 9 έτη (13.552 ευρώ),
• 20% για 10 – 12 έτη (14.784 ευρώ) και
• 30% από 13ο έτος (16.016 ευρώ).

Στην πράξη η βάση συγκρίνεται και με τις μικτές αποδοχές του υψηλότερα αμειβόμενου υπαλλήλου, ενώ προστίθεται 10% του ετήσιου κόστους μισθοδοσίας (με ανώτατο πρόσθετο ποσό 15.000 ευρώ) και 5% πάνω στη διαφορά του τζίρου από τον μέσο όρο του ΚΑΔ του προηγούμενου έτους, με συνολικό «ταβάνι» 50.000 ευρώ.

Προβλέπονται μειώσεις όταν ο φορολογούμενος έχει και εισόδημα από μισθωτή εργασία, σύνταξη ή αγροτική δραστηριότητα. Οι νεότερες παρεμβάσεις που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ (π.χ. διεύρυνση του -50% για μικρούς οικισμούς και εξαίρεση νέων μητέρων) ισχύουν από το 2026 και δεν αλλάζουν τα ποσά του 2025.

To άρθρο Ελεύθεροι επαγγελματίες: Οριστικό «μπλόκο» ΣτΕ στις προσφυγές κατά του τεκμαρτού εισοδήματος – Τι θα ισχύσει φέτος δημοσιεύτηκε στο NewsIT .