Το μεγάλο κόλπο των γερμανικών εξαγωγών στη Ρωσία μέσω κεντρικής Ασίας 

Δεν είναι μόνο η Ρωσία που παρακάμπτει τις δυτικές κυρώσεις στις εξαγωγές της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο (μέσω του λεγόμενου «σκιώδους» στόλου της), αλλά και η Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που παρακάμπτουν το ίδιο της… το «εμπάργκο» για τις δικές της εξαγωγές της προς τη Ρωσία.

Αυτό καταδεικνύει αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της ναυαρχίδας του οικονομικού τύπου στη Γερμανία, της Handelsblatt, επικαλούμενη τις επίσημες στατιστικές υπηρεσίες των εμπορικών εταίρων της Γερμανίας. Πράγματι, όπως επιθυμούν οι πολιτικοί στο Βερολίνο, οι εξαγωγές της Γερμανίας προς τη Ρωσία έχουν μειωθεί δραστικά από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ενώ ανέρχονταν σε περίπου 33 δισεκατομμύρια ευρώ το 2021, μειώθηκαν στα 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ).

Τα φαρμακευτικά προϊόντα και ορισμένα χημικά προϊόντα έχουν μέχρι στιγμής εξαιρεθεί από τα 17 πακέτα κυρώσεων της ΕΕ – κυρίως για ανθρωπιστικούς λόγους.

Άλλα αγαθά, όπως ηλεκτρονικά είδη, αισθητήρες και τσιπ, δεν επιτρέπεται πλέον να εξάγονται, προκειμένου να καταστεί πιο δύσκολο για τη Ρωσία να συνεχίσει τον πόλεμό της. Συγκεκριμένα, αυτά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών ή πυραύλων δεν αναφέρονται πλέον ως εξαγωγές στις στατιστικές εξωτερικού εμπορίου της Γερμανίας.

Ωστόσο, σύμφωνα με την ανάλυση δεδομένων και τους ειδικούς, αυτή είναι μόνο η μισή ιστορία: Η γερμανική τεχνολογία συνεχίζει να φτάνει στη Ρωσία και χρησιμοποιείται εκεί στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Δεδομένου ότι οι εν λόγω εξαγωγές προς τη Ρωσία απαγορεύονται ως αποτέλεσμα των κυρώσεων, οι εμπορικές ροές έχουν μετατοπιστεί.

Αντί να αποστέλλονται απευθείας στη Ρωσία, τα αγαθά προφανώς εξάγονται σε χώρες της Κεντρικής Ασίας όπως το Κιργιστάν, το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν, ή στα κράτη του Καυκάσου, την Αρμενία και τη Γεωργία, και στη συνέχεια προωθούνται στη Ρωσία από εκεί.

«Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου δεδομένα σχετικά με αυτό, σχεδόν καθόλου έλεγχοι», λέει η ειδικός σε θέματα κυρώσεων Ελίνα Ριμπκάνοβα της Σχολής Οικονομικών του Κιέβου στην Ουκρανία. «Οτιδήποτε φτάνει σε αυτές τις χώρες μπορεί να σταλεί στη Ρωσία – και δεν θα το μάθουμε ποτέ».

Ενώ οι γερμανικές εταιρείες απαγορεύεται επίσημα να διεξάγουν επιχειρήσεις που θα είχαν ως αποτέλεσμα τη χρήση των προϊόντων τους για στρατιωτικούς σκοπούς στη Ρωσία, λέει ότι η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική.

Οι εξαγωγές προς το Κιργιστάν έχουν αυξηθεί δραματικά. Οι γερμανικές εταιρείες δεν πωλούν απευθείας σε Ρώσους αγοραστές που έχουν υποστεί κυρώσεις, λέει η Ριμπκάνοβα. Αντίθετα, τα αγαθά πηγαίνουν σε μεσάζοντες στη γειτονιά της Ρωσίας, λέει. Από εκεί, η διέλευση των ρωσικών συνόρων δεν είναι πλέον περίπλοκη, ειδικά επειδή πολλές χώρες βρίσκονται στην ίδια τελωνειακή ένωση, την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.

Ενώ η παρακολούθηση μεμονωμένων συναλλαγών είναι δύσκολη από την εμπειρία της, η ειδικός από το Κίεβο λέει ότι τα επίσημα στατιστικά στοιχεία περιέχουν «ισχυρές ενδείξεις» παράκαμψης των κυρώσεων.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι εξαγωγές γερμανικών προϊόντων προς τις γειτονικές χώρες της Ρωσίας έχουν αυξηθεί απότομα από τότε που τέθηκαν σε ισχύ οι κυρώσεις, παρόλο που αυτές οι σχετικά μικρές οικονομίες προσφέρουν ελάχιστους λόγους για μια ξαφνική αύξηση της ζήτησης για γερμανικά προϊόντα. Χώρες της Κεντρικής Ασίας όπως το Κιργιστάν και τα κράτη του Καυκάσου, Αρμενία και Γεωργία, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί προορισμοί για αυτούς τους τύπους γερμανικών εξαγωγών.

Η διάσημη οικονομολόγος Ρόμπιν Μπρουκς του Ινστιτούτου Brookings στην Ουάσιγκτον συμφωνεί: Η αύξηση των εξαγωγών από χώρες της ΕΕ προς την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία δεν έχει καμία σχέση με τις γνήσιες εξαγωγές προς αυτές τις χώρες, έγραψε η Μπρουκς σε μια ανάλυση που δημοσιεύτηκε στην πλατφόρμα X στα τέλη Σεπτεμβρίου. Έχει πολύ περισσότερο να κάνει με την παράκαμψη των δυτικών ελέγχων εξαγωγών. ο τελικός προορισμός για αυτά τα αγαθά είναι η Ρωσία, επικρίνει η οικονομολόγος.

Περισσότερα από τρία χρόνια μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι μεταφορτώσεις από την ΕΕ προς τη Ρωσία εξακολουθούν να πραγματοποιούνται, έγραψε η Μπρουκς – και το αποκάλεσε «Το Τείχος της Ντροπής της ΕΕ».

Οι γερμανικές εξαγωγές προς την Κιργιζία αυξήθηκαν δεκαεξαπλασιάστηκαν μέσα σε δύο χρόνια. Ενώ «δεν είναι δυνατόν να είμαστε 100% βέβαιοι» ότι όλα αυτά τα αγαθά μεταπωλούνται στη Ρωσία, «το Κιργιζιστάν είναι μια μικρή χώρα», λέει η ειδικός σε θέματα κυρώσεων Ριμπκάνοβα, αναφερόμενη στα δεδομένα. «Υπάρχουν μόνο μια χούφτα αγοραστές γερμανικών προϊόντων εκεί».

Επιπλέον, σύμφωνα με την Ριμπκάνοβα, αυτές οι ροές αγαθών αποτελούνται κυρίως από είδη που η Ρωσία δεν μπορεί να παράγει η ίδια ή να τα αποκτήσει μέσω άλλων καναλιών. Πιστεύει ότι πρόκειται για στρατηγικά σημαντικά αγαθά, όπως κινητήρες, αισθητήρες, ηλεκτρονικά είδη και μηχανήματα μεταλλουργίας που χρησιμοποιούνται στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Οι στατιστικές υποδηλώνουν: Τα αγαθά δεν παραμένουν στη χώρα

Το παράδειγμα του Κιργιζιστάν καταδεικνύει επίσημα ότι ακόμη και οι κυβερνητικές στατιστικές υποδηλώνουν ότι τα αγαθά δεν παραμένουν στη χώρα, αλλά απλώς χρησιμεύουν ως διαμετακόμιση. Η Γερμανία αναφέρει σημαντικά υψηλότερη αξία αγαθών που εξάγονται στην Κιργιζία από ό,τι καταγράφει το Κιργιζιστάν στις γερμανικές εισαγωγές.

Περισσότερο από το ήμισυ των γερμανικών εισαγωγών επανεξάγονται επομένως απευθείας στην Κιργιζία και επομένως δεν θεωρούνται εισαγωγές εκεί. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, αυτά τα στοιχεία έχουν αποκλίνει σημαντικά, σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ.

Το γεγονός ότι τα γερμανικά προϊόντα προφανώς προωθούνται μπορεί επίσης να συναχθεί από τις εξαγωγές του Κιργιστάν προς τη Ρωσία. Σε σύγκριση με τα χρόνια πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι εξαγωγές του Κιργιστάν προς τον μεγάλο γείτονά του έχουν περίπου τετραπλασιαστεί, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Και άλλες χώρες φαίνεται να αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Η Γερμανία δεν είναι η μόνη που παρατηρεί αυτή την τάση. Άλλες χώρες καταγράφουν επίσης ακραίες αυξήσεις στις εξαγωγές τους προς τα γειτονικά κράτη της Ρωσίας. Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ, η Τσεχική Δημοκρατία, η Ιταλία, η Ολλανδία και η Αυστρία καταγράφουν επίσης αξιοσημείωτα υψηλή αύξηση των εξαγωγών τους προς το Κιργιστάν – σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη περισσότερο.

Παρόλο που άλλες χώρες της ΕΕ ενδέχεται να αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, η Γερμανία, ως η μεγαλύτερη οικονομία του μπλοκ και σημαντικός εξαγωγέας, πουλάει τα περισσότερα αγαθά στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο. Το 2024, τα κράτη μέλη της ΕΕ εξήγαγαν μαζί αγαθά αξίας 30,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ στις πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας και στα τρία κράτη του Καυκάσου. Από αυτά, 7,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, ή το ένα τέταρτο των συνολικών εξαγωγών, προήλθαν από τη Γερμανία, ακολουθούμενη από την Ιταλία και τη Γαλλία με 12% και 8% αντίστοιχα.

Στην Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής, οι εξαγωγές προς την Κιργιζία έχουν μειωθεί σημαντικά και πάλι.

Ωστόσο, τα κράτη μέλη της ΕΕ δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την προφανή μεταπώληση αυτών των αγαθών σε άλλες χώρες, και συγκεκριμένα στη Ρωσία. Η ειδικός σε θέματα κυρώσεων Ριμπκάνοβα επικεντρώνεται ιδιαίτερα στη Γερμανία ως εξαγωγικό έθνος: «Εάν οι τοπικές αρχές στην Κεντρική Ασία έχουν μικρή προθυμία να ελέγξουν αυτές τις συναλλαγές, η παρακολούθησή τους είναι σχεδόν αδύνατη για τις γερμανικές αρχές», λέει.

Οι έλεγχοι εξαγωγών εντός της ΕΕ διεξάγονται από τα ίδια τα κράτη μέλη. «Οι μεμονωμένες αποφάσεις ελέγχου εξαγωγών λαμβάνονται από τα μεμονωμένα κράτη μέλη της ΕΕ», γράφει το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών τον ιστότοπό του. Οι αιτήσεις εξαγωγής εξετάζονται σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια της ΕΕ. Ισχύουν ειδικοί κανόνες για τον έλεγχο των εξαγωγών στρατιωτικής τεχνολογίας και στρατιωτικού εξοπλισμού.

Ο βαθμός στον οποίο τα επιμέρους κράτη μέλη διαφέρουν στους ελέγχους εξαγωγών τους είναι εμφανής από τα δεδομένα. Η ειδικός σε θέματα κυρώσεων Ριμπκάνοβα παρατηρεί ένα «ιδιαίτερο κίνητρο» μεταξύ των χωρών που βρίσκονται γεωγραφικά κοντά στη Ρωσία. Η Πολωνία και τα τρία κράτη της Βαλτικής σημειώνουν μεγαλύτερη επιτυχία στην καταπολέμηση αυτής της αποφυγής κυρώσεων από ό,τι οι χώρες που βρίσκονται πιο μακριά από τη Ρωσία, λέει.

Ενώ οι εξαγωγές προς την Κιργιζία αυξήθηκαν αρχικά απότομα από τα κράτη της Βαλτικής και την Πολωνία μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, τα στοιχεία του ΔΝΤ δείχνουν ότι αυτές οι εξαγωγές επιστρέφουν πλέον στα προπολεμικά επίπεδα. Η ειδικός σε θέματα κυρώσεων Ριμπκάνοβα το αποδίδει αυτό στις επενδύσεις σε αυξημένους ελέγχους και τελωνειακά μέτρα.

Η Ριμπκάνοβα βλέπει αυτές τις χώρες ως πρότυπα για μεγάλα κράτη της ΕΕ όπως η Γερμανία. Θα βοηθούσε η δημόσια δίωξη ορισμένων εξέχουσων, προφανών περιπτώσεων παράκαμψης των κυρώσεων, ώστε να αποδειχθεί ότι η έμμεση υποστήριξη προς τη ρωσική βιομηχανία όπλων θα τιμωρηθεί, λέει η Ουκρανή.

To άρθρο Το μεγάλο κόλπο των γερμανικών εξαγωγών στη Ρωσία μέσω κεντρικής Ασίας  δημοσιεύτηκε στο NewsIT .