Η επόμενη πλημμύρα θα γίνει εκεί όπου έγινε η προηγούμενη – Μια νέα ψηφιακή πλατφόρμα για το φαινόμενο

Από το 1886 έως σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 2.000 πλημμύρες, σύμφωνα με καταγραφή που έκανε επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), σημειώνει σχετικό ρεπορτάζ της Μάχης Τράτσα στο Βήμα. Την τελευταία εικοσαετία μάλιστα φαίνεται ότι πυκνώνουν. Αλλοι το αποδίδουν στην κλιματική αλλαγή και στα ακραία καιρικά φαινόμενα, άλλοι στις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο τοπίο, άλλοι σε κρατικές ευθύνες. Ολα ισχύουν. Ωστόσο, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι οι πλημμύρες δεν έρχονται… απρόσκλητες. Επιστρέφουν εκεί όπου το τοπίο τις «θυμάται». Εχουν γεωγραφικό εντοπισμό, εποχικότητα και επαναληπτικότητα. Ακολουθούν ποτάμια, κοίτες, πεδιάδες, αλλά επηρεάζονται από ανθρωπογενείς αυθαιρεσίες και παρεμβάσεις.
Σήμερα, μια νέα ψηφιακή πλατφόρμα του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) έρχεται να αποτυπώσει για πρώτη φορά, με επιστημονική ακρίβεια, 140 χρόνια πλημμυρικής ιστορίας της Ελλάδας και να δείξει ότι το νερό, σε αντίθεση με εμάς, δεν ξεχνά. Από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα, οπότε συλλέχθηκαν τα στοιχεία από τους μελετητές, το νερό έχει επανειλημμένως καλύψει πεδιάδες, έχει υπερχειλίσει ποτάμια, έχει διασχίσει πόλεις και χωριά. Ποτέ άλλοτε όμως δεν καταγράφονταν επεισόδια τόσο συχνά, τόσο έντονα, τόσο καταστροφικά όσο τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το ερώτημα δεν είναι πια αν θα ξαναπλημμυρίσουμε, αλλά πού και πότε. Και το κρίσιμο ζητούμενο είναι εάν η πολιτεία πρωτίστως – και μαζί οι πολίτες της – θα είναι προετοιμασμένη.
Δεν φταίει πάντα η βροχή Η βροχή δεν είναι πάντα ο μοναδικός ένοχος. Οι περιοχές δεν πλημμυρίζουν μόνο όταν βρέχει ακραία, αλλά και επειδή βρέχει σπανίως. Πλημμυρίζουν εκείνες που κάποτε τις διέσχιζε ένα ποτάμι το οποίο πλέον έχει «σβηστεί» με τσιμεντένιους δρόμους, αλλά και άλλες που δημιουργήθηκαν από πλημμύρες και στη συνέχεια δομήθηκαν. Σήμερα, η επιστημονική ομάδα του ΕΚΠΑ προσφέρει ένα διαδραστικό ψηφιακό «εργαλείο» που αποτυπώνει με ακρίβεια τα σημεία υψηλού κινδύνου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άλλους επιστήμονες για έρευνα, από τους πολίτες για ενημέρωση, αλλά κυρίως από τους φορείς πολιτικής προστασίας για την πρόληψη και τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των απαραίτητων έργων που θα ανασχέσουν μελλοντικούς κινδύνους. «Οσοι λαμβάνουν αποφάσεις πρέπει να εστιάσουν όχι μόνο στις περιοχές που κινδυνεύουν, αλλά και σε εκείνες όπου υπάρχει κίνδυνος απώλειας ανθρώπινων ζωών και εκτεταμένων καταστροφών σε κτίρια, υποδομές, περιουσίες» επισημαίνει η καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ Νίκη Ευελπίδου, η οποία είναι και τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τέχνης. Η πλατφόρμα βασίζεται σε μια εκτενή βάση δεδομένων που διαμόρφωσαν ερευνητές του ΕΚΠΑ (Αννα Καρκάνη, Γιάννης Σαΐτης, Κώστας Φιλιππόπουλος, Ευάγγελος Σπύρου και Αλέξανδρος Λιάσκος), υπό τον συντονισμό της κυρίας Ευελπίδου και την επιστημονική υποστήριξη του καθηγητή Κωνσταντίνου Καρτάλη.

Τα ιστορικά στοιχεία αποκαλύπτουν και μια αυξητική τάση στην εμφάνιση πλημμυρών που δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. «Τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει το μοτίβο των βροχοπτώσεων. Δηλαδή αυξήθηκε η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων. Μπορεί σε ένα επεισόδιο να πέσει το ένα τρίτο της βροχόπτωσης που λαμβάνει μια περιοχή για όλο το έτος. Είναι αδύνατο να ανταποκριθεί ένας τόπος σε τόσο μεγάλη βροχή, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Το είδαμε και στην πρόσφατη κακοκαιρία Byron που δεν ήταν πραγματικά ακραία» υπογραμμίζει η κυρία Ευελπίδου.

Οι «κόκκινες» περιοχές

Σε κάθε περίπτωση, οι «κόκκινες» περιοχές για πλημμύρες είναι γνωστές στην επιστημονική κοινότητα. «Οι γεωλόγοι γνωρίζουμε πού θα γίνει η επόμενη πλημμύρα. Δεν έχουμε μαντικές ικανότητες. Θα συμβεί εκεί όπου συνέβαινε πάντα. Δεν είναι μυστικό. Για παράδειγμα, υπάρχουν χώροι που δημιουργήθηκαν από πλημμύρες, όπως ο Θεσσαλικός Κάμπος που επλήγη το 2023. Οι πεδιάδες δημιουργούνται από επαναλαμβανόμενες πλημμύρες, από τις αποθέσεις των ποταμών» επισημαίνει η καθηγήτρια. Και προσθέτει: «Αυτό που άλλαξε με τα χρόνια είναι ότι δίπλα στις πεδινές εκτάσεις – που πάντα προσέλκυαν τον άνθρωπο γιατί ήταν γόνιμες – έχουν πια χτιστεί χωριά, δρόμοι, γεφύρια τόσο στενά που σε μια έντονη πλημμύρα δεν επαρκεί ο χώρος για να περάσει το νερό μαζί με το ίζημα. Βέβαια, σήμερα λίγα μπορούν να αλλάξουν. Είναι ουτοπικό να πεις ότι θα κάνεις μετεγκατάσταση π.χ. της Μάνδρας. Ομως μπορούν να σχεδιαστούν και να κατασκευαστούν τα κατάλληλα έργα».

kosmoslarissa.gr (απο το ρεπορτάζ της Μάχης Τράτσα στο ΒΗΜΑ)

Το άρθρο Η επόμενη πλημμύρα θα γίνει εκεί όπου έγινε η προηγούμενη – Μια νέα ψηφιακή πλατφόρμα για το φαινόμενο εμφανίστηκε πρώτα στο trikalaenimerosi.gr.